အားရေနလို႔ ... အားက်ေစဖို႔ ... (အပိုင္း ၂)

အပိုင္း ၁ နဲ႔ အပိုင္း ၂ က တလေလာက္ ကြာသြားတယ္။ က်မ မအားတာက တေၾကာင္း၊ ျပည့္ျပည့္ မအားတာက တေၾကာင္းနဲ႔ ခုေလာက္ထိ ၾကန္႔ၾကာ သြားတာပါ။ က်မလဲ ၿပီးၿပီးေရာ မတင္ခ်င္လို႔ အမွားအယြင္းေတြ ကင္းေအာင္ ကာယကံရွင္ဆီ ျပန္ပို႔ၿပီး ဖတ္ခိုင္းရပါတယ္။ ႏႈႈတ္တရာ စာတလံုး မဟုတ္လား။ အင္တာနက္မွာ အကၡရာတင္မယ္ဆိုရင္ လူတိုင္း ဖတ္လို႔ရတာမို႔ အခ်က္အလက္ေတြ မမွားေစခ်င္လို႔ပါ။ အပုိင္း ၁ ကို မဖတ္ရေသးသူမ်ား (ေမ့ေနၾကသူမ်ား) ျပန္ဖတ္ခ်င္ရင္ လင့္ခ္ေလးက တဆင့္ အရင္ သြားဖတ္ၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။

***

(အပိုင္း - ၁ မွ အဆက္)

ျပည့္ - ဘာေၾကာင့္ MA ကို Buddhist Study လုပ္လဲဆိုေတာ့ စာသင္ခ်င္တာရယ္၊ သာသနာျပဳခ်င္တာရယ္ေၾကာင့္ေပါ့။ တရားျပဆရာမ လုပ္ၿပီး သာသနာျပဳခ်င္တာ။ သဲအင္းဂူမွာ တရားထိုင္ေတာ့ သဲအင္းဂူနည္းက တရားေထာက္ေတြ လိုတယ္။ သူ႔နည္းကိုက တရားေထာက္ေတြ မရွိရင္ ထိုင္တဲ့သူေတြက အဆင္မေျပဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သဲအင္းဂူနည္းက တရားတခ်ိန္ကို ၂ နာရီ ဣရိယာပုထ္ မျပင္ဘဲ ထိုင္ရတဲ့အျပင္ ေလကို ခပ္ျပင္းျပင္း ျမန္ျမန္ ႐ွဴရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သဒၶါတရားက သိပ္အေရးႀကီးတယ္။ အဲဒီက ဆရာေလးေတြ တရားေထာက္ေပးတာ၊ သဒၶါတင္ေပးတာ ၾကည့္ၿပီး အရမ္းအားက်မိတယ္။


ေမ - တရားေထာက္တယ္ဆိုတာ ဘယ္လိုမ်ဳိးလဲ။
ျပည့္ - တရားေထာက္တယ္ဆိုတာ သူတို႔က တရားထိုင္တဲ့ ေယာဂီေတြကို လိုက္ၾကည့္ၿပီး စိတ္ေတြပ်ံ႕လြင့္ရင္ ေဘးနားကေန လာေျပာတယ္။ သဲအင္းဂူဆရာေတာ္ႀကီးက ေဟာတယ္ ကိုယ့္စိတ္ကိုယ္စစ္ရင္ သူမ်ားရဲ႕ စိတ္ကိုလည္း သိတယ္တဲ့။ သမီးကို တရားျပေပးတဲ့ ဆရာေတာ္ႀကီးက သဲအင္းဂူဆရာေတာ္ႀကီး လက္ေအာက္မွာ တရားက်င့္ခဲ့တာ။ သမီးကို တရားျပေပးတဲ့ ဘုန္းဘုန္းေတြ၊ ဆရာေလးေတြကလည္း ေတာ္ေတာ္က်င့္ထားၾကတဲ့ သူေတြခ်ည္းပဲ။ သူတို႔ေတြ႕ၾကံဳခဲ့တဲ့ အေတြ႕အၾကံဳ ေပၚကေန ေျပာျပေပးၾကတာ လို႔ သမီးကေတာ့ ယူဆတာပဲ။

ေမ - သဒၶါတင္ေပးတယ္ ဆိုတာကေရာ … ။
ျပည့္ - သဒၶါတင္တယ္ဆိုတာ အားေပးတာပါပဲ။ ကိုယ့္ေဘးနားက အားေပးေတာ့ အားတက္ၿပီး ဆက္ထိုင္ျဖစ္တာေပါ့။ သမီး သီလရွင္၀တ္တဲ့ ေက်ာင္းမွာဆို ဆရာေလးေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ေယာဂီေတြ လာရင္ သဒၶါတက္ေအာင္ ေျပာေပးတယ္၊ တရားျပေပးတယ္၊ အဲဒါမ်ဳိးလုပ္ခ်င္တာ။

ေမ - MA Buddhist Study ကို ေလ့လာသင္ယူတဲ့အတြက္ ျပည့္ျပည့္ မိဘေဆြမ်ဳိးေတြရဲ႕ အားေပးမႈ (သို႔) ကန္႔ကြက္မႈ အေနအထားကိုလဲ ေျပာျပပါအံုး။
ျပည့္ - Buddhist Study ကို ေလွ်ာက္ၿပီးေတာ့မွ အေဖ့ကို အသိေပးျဖစ္တယ္၊ အေဖက ပထမေတာ့ ပိုက္ဆံထုတ္မေပးဘူးတဲ့၊ ကိုယ့္ဘာသာ တက္ခ်င္တက္ေပါ့။ ဒါဆိုမျဖစ္ေသးဘူး ဆိုၿပီး အဲဒီအခါက်မွ အလုပ္လုပ္ဖို႔ စိတ္ကူးတာ၊ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ သံုးေလးႏွစ္ေလာက္ ပိုက္ဆံစုၿပီးမွ တက္မယ္ေပါ့။ ေနာက္ေတာ့ တပတ္ေတာင္ မၾကာပါဘူး၊ ေနာက္တေခါက္ ဖုန္းလွမ္းဆက္ေတာ့ အေဖက သမီးလုပ္ခ်င္လုပ္ေပါ့ တဲ့၊ ကိုယ္၀ါသနာပါတာကို ထြန္းထြန္းေပါက္ေပါက္ ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေပါ့ ဆိုၿပီး ခြင့္ျပဳလိုက္တယ္။ သမီးအစ္မကလဲ ကူေျပာေပးပါတယ္။

.

ပံု (၁) Oxford ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္မွာ ... ၊ ပံု (၂) SOAS ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္မွာ ...

ေမ - ျပည့္ျပည့္ MA ၀င္ခြင့္အတြက္က အခက္အခဲ မရွိလိုက္ဘူးဆိုေတာ့ ဒီဘာသာရပ္ကို သင္ယူဖုိ႔အတြက္ ဘယ္လိုေတြ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ခဲ့သလဲ။
ျပည့္ - ၀င္ခြင့္အတြက္ကေတာ့ အခက္အခဲ မရွိလိုက္ဘူး၊ ဒါေပမဲ့ သမီးက အီကိုဘက္မွာ train လုပ္လာတာ။ ႐ုတ္တရက္ ဗုဒၶဘာသာကို ေျပာင္းလိုက္ေတာ့ သမီး သြားေတြးတာ psychologically အရ ျပင္ဆင္ရမွာေလ၊ ကိုယ္က ဗုဒၶဘာသာ၀င္တေယာက္ ဗုဒၶဘာသာကို ဘာသာရပ္တခုလို အေနာက္ႏိုင္ငံမွာ ေလ့လာမယ္ဆိုေတာ့ ဒီ literature ေတြကို ေရးတာက ဗုဒၶဘာသာေတြမွ မဟုတ္ဘဲ၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆရာေတြက ဗုဒၶဘာသာ မဟုတ္ဘူးေလ၊ အရင္တုန္းကဆို ပိုဆိုးတယ္၊ ကိုလိုနီေခတ္တို႔ ဘာတို႔တုန္းက ေရးခဲ့တာေတြေပါ့၊ အဲဒီတုန္းက ေရးခဲ့တဲ့ approach ေတြက ဗုဒၶဘာသာတစ္ေယာက္ရဲ႕ ရႈေထာင့္ကၾကည့္ရင္ ကိုယ့္ဘာသာကို ထိခိုက္တာမ်ဳိးလဲ ျဖစ္ရင္ျဖစ္ေနမယ္၊ criticize လုပ္တာမ်ဳိးလဲ ရွိရင္ရွိမယ္။

အဲဒီဟာေတြကို သမီးက မေလွ်ာက္ခင္ကတည္းက ေတြးထားရတာေပါ့၊ သမီး personal statement မွာ ဘာေရးထားလဲ ဆိုေတာ့ အဲဒီ challenges ေတြေပါ့ေနာ္။ challenge က ၂မ်ဳိးေပါ့။ တခုက intellectually challenge … MA Level မွာ study လုပ္ရတာဆိုေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕ intellectual က လိုက္ႏိုင္ မလိုက္ႏိုင္ ဆိုတာက challenge တခုေပါ့။ ေနာက္တခုက Spiritual challenge … ကိုယ့္ရဲ႕ ယံုၾကည္မႈကို ကိုယ္က ျပန္ၿပီး study လုပ္ရတာဆိုေတာ့ အဲဒီမွာ ၀ိစိကိစၦာ ေပၚတာမ်ဳိးတို႔ ဘာတို႔ရွိႏိုင္တယ္၊ doubt ျဖစ္တာေတြ ဘာေတြက လာမွာေလ၊ ေနာက္ၿပီး ကိုယ့္ဆရာေရးထားတာကို မႀကိဳက္တာမ်ဳိးလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ သမီးက မေလွ်ာက္ခင္ကတည္းက ေတြးထားၿပီးသား။ အဲဒီ psychologically အရ ျပင္ဆင္ဖို႔က ေတာ္ေတာ္ေလးကို လိုအပ္တယ္။ ကိုယ္ယံုၾကည္တဲ့အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေလ့လာရတာဆိုေတာ့ အရမ္းႀကီး emotionally attach ျဖစ္ၿပီး ေလ့လာလို႔မရဘူး။ အဲဒီလို ႀကိဳေတြးထားေတာ့ ေကာင္းေတာ့ ေကာင္းပါတယ္၊ critical thinking မွာ ပိုၿပီး enhance ျဖစ္သြားတာေပါ့။

ေမ - သင္ယူေနခ်ိန္မွာေရာ တျခားအခက္အခဲေတြ ရွိလား။
ျပည့္ - ရွိတယ္ပဲ ေျပာရမွာေပါ့ေနာ္။ ဆရာတေယာက္ရွိတယ္၊ သူက Indian Buddhism သင္တာ။ Rome က Vatican မွာ အရင္က Priest ေပါ့။ သူက very strong ကက္သလစ္ေပါ့ေနာ္။ ဗာတီကန္မွာ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးကို advice ေပးရတာ။ သူက တိဗက္ စေကာ္လာပဲ၊ သူက ခရစ္ယာန္လဲ ျဖစ္တယ္၊ အၾကံေပးလဲ ျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ဘုန္းႀကီးေတြဆိုရင္ မထိတထိ အရမ္းစတာ၊ ဘုန္းႀကီးစာခ် ဆိုေတာ့ေလ … ၊ ေနာက္ၿပီး သူက အဘိဓမၼာ အရမ္းကၽြမ္းတယ္။ သူကၽြမ္းတာက ေထရ၀ါဒ အဘိဓမၼာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ မဟာယာန အဘိဓမၼာတမ်ဳိးရွိတယ္၊ အဲဒါ ကၽြမ္းတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ၀ိသုဒၶိမဂ္ ကၽြမ္းတယ္။ အဲဒီဆရာနဲ႔ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို စိတ္လဲရွည္ရတယ္။ သူ႔အခ်ိန္ဆို ခႏၲီပါရမီကို ျဖည့္ထားရတယ္။ သမီးေျပာတဲ့ challenge ဆိုတာက အဲဒါမ်ဳိးေပါ့ေလ။ သူေျပာတာက မွန္ေတာ့ မွန္ပါတယ္၊ ဒါေပမဲ့ ဗုဒၶဘာသာတေယာက္ အေနနဲ႔ လက္ခံဖို႔ ေတာ္ေတာ္ခက္တယ္။ က်န္တဲ့ ဆရာေတြနဲ႔ကေတာ့ ေအးေအးေဆးေဆးပါပဲ။

...
ေမ - ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္မွာ တက္ခဲ့တာနဲ႔ ဆိုရင္ ဘယ္ဟာက ပိုခက္လဲ။
ျပည့္ - ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္နဲ႔က approach ခ်င္းကြာတယ္။ ဘယ္ဟာသာတယ္ မသာဘူးေတာ့ မေျပာလိုပါဘူး။ အားသာခ်က္ အားနည္းခ်က္ေတာ့ ရွိတာေပါ့။ ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္က ဆရာနဲ႔ ေက်ာင္းသား ထိေတြ႔မႈ နည္းတယ္။ SOAS ကေတာ့ အေဆာက္အဦးက ႏွစ္ခုထဲရွိတာဆိုေတာ့ ဆရာေတြေရာ ေက်ာင္းသားခ်င္းေရာ အျမဲေတြ႔ေနရတာေပါ့။ ေနာက္ၿပီး SOAS မွာ သင္တဲ့ ဘာသာရပ္ေတြက လူမ်ိဳးေပါင္းစံုရဲ႕ culture၊ ကိုးကြယ္မႈဘာသာ၊ ဘာသာစကား၊ ဂီတ ေတြကို အဓိကထားၿပီး ေလ့လာတဲ့ ဘာသာရပ္ေတြမ်ားတယ္။ သမီးက အဲဒါမ်ဳိးေတြကို စိတ္၀င္စားလို႔လားေတာ့ မသိဘူး။ ေတာ္ေတာ္ေလးကို သေဘာက်ပါတယ္။ အမလဲ ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္ေန႔က ေတြ႔လိုက္မွာေပါ့ ဘယ္ တကၠသိုလ္ရဲ႕ graduation မွ သီခ်င္းဆိုတာ မရွိဘူး၊ SOAS graduation က သီခ်င္းမွ ၃-၄ ပုဒ္ကို ဆိုတာ။ အျပန္က်ေတာ့ ပေရာ္ဖက္ဆာတေယာက္က က-ေတာင္ သြားေသးတယ္။ ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္ graduation တုန္းက အကုန္လံုးကို လက္တင္လို ေျပာတာ ဆိုေတာ့ ဘာမွကို နားမလည္လိုက္ဘူး။ သူမ်ားေတြ လုပ္လို႔သာ လိုက္လုပ္လိုက္တာေလ။

ေမ - MA မွာ ဘယ္ႏွစ္ဘာသာ သင္ရလဲ။
ျပည့္ - MA ေအာင္ဖို႔အတြက္ စုစုေပါင္း ၄ ယူနစ္ သင္ရတယ္။ Dissertation က ၁ ယူနစ္၊ ပါဠိက ၁ ယူနစ္၊ Indian Buddhism ၁ ယူနစ္ အဲဒါက ဘုရားပြင့္ျပီး ၅ ရာစုေလာက္ကေပါ့။ ေနာက္ၿပီး ေထရ၀ါဒက half ယူနစ္၊ ေနာက္တခုက independent research က half ယူနစ္ ဆိုေတာ့ စုစုေပါင္း ၄ ယူနစ္ေပါ့။

ေမ - Independent Research က ဘာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္ခဲ့လဲ။
ျပည့္ - Independent Research က အဂၤလန္ေရာက္ ျမန္မာအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္မႈ ဆိုင္ရာ ဓေလ့ထံုးစံေပါ့၊ အဲဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ ေအာက္စ္ဖို႔ေက်ာင္းနဲ႔ လန္ဒန္တိသရဏေက်ာင္းကို ယွဥ္ျပီးေလ့လာခဲ့တယ္။ ယူေကက ျမန္မာဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ႏွစ္ေက်ာင္းရဲ႕ တူညီမႈ ကြဲျပားမႈေတြကို ဆက္ႏြယ္ၿပီး ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာေတြ အဂၤလန္မွာ ဘာသာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုေတြ လုပ္ၾကတယ္ ဆိုတာေပါ့။ အဲဒါကေတာ့ ျမန္မာယဥ္ေက်းမႈ၊ ျမန္မာ ဘာသာစကား၊ ဗုဒၶဘာသာ ဓေလ့ထံုးစံေတြ ေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေလ့လာသြားတာ။

အဲဒါကို ေလ့လာတဲ့အခါ ဘာေတြ႔ရလဲဆိုေတာ့ ျမန္မာအသိုင္းအ၀ိုင္းမွာ ပထမမ်ဳိးဆက္ကေတာ့ ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာကို ေတာ္ေတာ္ေလး ေလ့လာ ကိုင္း႐ိႈင္းၾကတယ္။ (ပထမမ်ဳိးဆက္ ဆိုတာ အမဦးေလးတို႔ သမီးဘႀကီးတို႔လို အရြယ္ေတြေပါ့။) ဒါေပမဲ့ ဒုတိယနဲ႔ တတိယမ်ဳိးဆက္ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ေလ်ာ့သြားၿပီ၊ သူတို႔ကို ဆြဲေခၚလို႔ မရေတာ့ဘူး။

ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္ေက်ာင္းနဲ႔ တိသရဏေက်ာင္းကို ဘာေၾကာင့္ယွဥ္လဲ ဆိုေတာ့ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္ေက်ာင္းမွာက ခုထက္ထိ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဒုတိယနဲ႔ တတိယမ်ဳိးဆက္ေတြက သြားေနၾကတယ္၊ တျခားေက်ာင္းေတြမွာဆို အဲဒီေလာက္ သိပ္မေတြ႔ရေတာ့ဘူး။ အဲဒါ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပထမတခုကေတာ့ language ေပါ့၊ ဘုန္းႀကီးေတြ communicate လုပ္ေတာ့ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္ေက်ာင္းမွာက အဂၤလိပ္လို ေျပာတာ၊ ၿပီးေတာ့ ေနာက္တခုက culture ေပါ့၊ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္မွာက culture က လူငယ္ေတြအတြက္ adapt လုပ္လို႔ရတယ္။ ဥပမာ ကေလးေတြ လာတယ္ဆိုရင္ စကားေျပာတာက အစ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေျပာခြင့္ေပးတယ္၊ ကစားခ်င္လဲ ကစားခြင့္ေပးတယ္။ တျခားေက်ာင္းေတြက်ေတာ့ မိဘေတြကအစ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွာ ဒီလိုမေနရဘူး စသျဖင့္ ဟန္႔ၾကေတာ့ ရွိန္ၾကတာေပါ့။

အဲဒီျပႆနာက ျမန္မာအသိုင္းအ၀ိုင္းမွာပဲ ရွိတာမဟုတ္ဘူး။ ေနာက္ၿပီး ယူေကမွာတြင္ ရွိတာမဟုတ္ဘူး၊ ယူအက္စ္ ေက်ာင္းေတြမွာလဲ အဲဒီလိုပဲတဲ့။ အဲဒါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လဲ ဆိုေတာ့ တျခားေက်ာင္းေတြက ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈကို ေရာထားၾကတာ၊ ဗုဒၶဘာသာဆိုရင္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ ပါရမယ္လို႔ ျဖစ္ေနတာ။ တကယ္တမ္းက ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ျမန္မာ culture က တျခားစီ။

အဲဒီအခါက်ေတာ့ ဒီကိုေရာက္ေနတဲ့ ဒုတိယနဲ႔ တတိယမ်ဳိးဆက္ေတြက လက္မခံႏိုင္ဘူး။ သူတို႔အတြက္က်ေတာ့ ျမန္မာ culture က foreign culture ေလ၊ သူတို႔က သိမွ မသိတာ၊ သိဖို႔လဲ အာ႐ံုမရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး သူတို႔က ျမန္မာစကား ဘာလို႔မေျပာၾကလဲ ဆိုေတာ့ ေက်ာင္းမွာက အထိအေတြ႔မွ မရွိတာ။ အိမ္မွာက်ေတာ့လဲ မိဘေတြက ဘာျဖစ္လို႔လဲေတာ့ မသိဘူး ျမန္မာလို မေျပာၾကဘူး၊ ငယ္ငယ္ကတည္းက မေျပာၾကေတာ့ ႀကီးလာမွ ကေလးေတြက ျမန္မာစကား မေျပာတတ္လို႔ ေနာင္တရသလိုေတြ ျဖစ္လာေရာ … ငယ္ငယ္ကတည္းက လုပ္လာရင္ေတာ့ တမ်ဳိးေပါ့။

ဒါေတာင္မွ ငယ္ငယ္ကတည္းက လုပ္လာတာေတာင္ ႀကီးလာေတာ့ သိပ္မလြယ္ဘူး၊ မိသားစု တစုရွိတယ္၊ သူတို႔ အိမ္မွာလဲ ျမန္မာလို ေျပာတယ္၊ ဒါေပမဲ့ ကေလးက နည္းနည္းႀကီးလာေတာ့ သိပ္ၿပီး မေျပာႏိုင္ေတာ့ဘူး၊ struggle လုပ္ရတယ္။ သူ႔ကို သမီးျမန္မာစာ သင္ေပးဖူးတယ္၊ တပတ္သင္ေပးလိုက္ ေနာက္တခါလာေတာ့ ေမ့သြားလိုက္နဲ႔။ အျမဲတမ္း သံုးေနတာ မဟုတ္ေတာ့ ေမ့တာပဲ။ သူတို႔အတြက္က ျမန္မာစာက second language လို ျဖစ္သြားၿပီ။ language တခုက အျမဲထိေတြ႔မႈရွိေနမွ ရတာေလ။ အဲဒီေတာ့ ကေလးေတြရဲ႕ အျပစ္လဲ မဟုတ္ဘူး။ ဒါက ကိုယ့္ျမန္မာအသိုင္းအ၀ိုင္းထဲမွာ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ ျပႆနာတခုပဲ။ *

အဲဒါေၾကာင့္ စဥ္းစားရမွာက culture ကို ဦးစားေပးမလား ဘာသာကို ဦးစားေပးမလားဆိုတာေပါ့။ အဲဒီအတြက္က လူႀကီးေတြနဲ႔ သံဃာေတာ္ေတြက flexible ျဖစ္ဖုိ႔ လိုတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ approach က flexible ျဖစ္ဖို႔လဲ လိုတယ္၊ ေျပာင္းဖို႔လဲ လိုတာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ကေတာ့ ဒါမ်ဳိး သြားေျပာရင္ ပထမမ်ဳိးဆက္ေတြက လက္ခံခ်င္မွ လက္ခံမွာ။ သူတို႔က ျမန္မာ့ culture ထဲမွာ ႀကီးျပင္းခဲ့တာကိုး။

ေမ - အဲဒါဆိုရင္ အဲဒီဒုတိယနဲ႔ တတိယမ်ဳိးဆက္ေတြကို ဆြဲေခၚဖို႔က ဘယ္သူေတြက အေရးႀကီးတယ္လို႔ ျပည့္ျပည့္အေနနဲ႔ ထင္လဲ၊ သံဃာေတြလား မိဘေတြလား။
ျပည့္ - အဲဒါကေတာ့ ႏွစ္ဦးစလုံး အလုပ္လုပ္ရမွာေလ။ ဒါေပမဲ့ သံဃာေတြလား မိဘေတြလားလို႔ ေျပာမယ့္အစား ငယ္သူေတြလား ႀကီးသူေတြလားလို႔ ေျပာရမယ္။ ငယ္သူေတြရဲ႕ အလိုကို ႀကီးသူေတြက လိုက္ၿပီး ေျပာင္းမွာလား၊ ႀကီးသူေတြရဲ႕ အလိုကို ငယ္သူေတြက လိုက္ၿပီး ေျပာင္းရမွာလားလို႔ ေျပာရမွာ။ ငယ္သူကေတာ့ ေျပာင္းလို႔ရမွာ မဟုတ္ဘူး၊ ႀကီးသူေတြကေတာ့ ငယ္သူေတြကို နားလည္ၿပီး လိုက္ေျပာင္းေပးႏိုင္တယ္ေလ။

ဥပမာ မိသားစု တခုမွာ အေဖနဲ႔ အေမက ျမန္မာလိုေရာ အဂၤလိပ္လိုေရာ တတ္တယ္၊ ဗုဒၶဘာသာလဲ ျဖစ္တယ္။ သူတို႔ကေလးေတြကေတာ့ အဂၤလိပ္လိုပဲ တတ္တယ္၊ ျမန္မာလို မတတ္ေတာ့ဘူး၊ အဲဒီေတာ့ ကေလးေတြကို force လုပ္ၿပီး ျမန္မာလို ဘုရားစာကို အတင္းသင္မွာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ရင္ အဂၤလိပ္လိုရွိတဲ့ ဘုရားရြတ္စဥ္ေတြ ရွိတယ္ေလ၊ အဲဒါေတြကို ျပေပးၿပီး ကေလးေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို လူႀကီးေတြက လိုက္ၿပီး adapt လုပ္မွာလား။ လူႀကီးေတြ အတြက္က ေျပာင္းဖို႔ လြယ္တယ္ေလ၊ သူတို႔က ဘာသာစကား ႏွစ္ခုလံုး ရၿပီးသား၊ ကေလးေတြ အတြက္ကေတာ့ ျမန္မာလိုကို ဆယ္ႏွစ္ ဆယ့္ငါးႏွစ္မွ စသင္ရမယ္ဆိုရင္ သူတို႔အတြက္က သိပ္ခက္မယ္။ သူတို႔အတြက္လဲ အသံုးမွမ၀င္တာ၊ အလုပ္လုပ္ရင္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေက်ာင္းတက္ရင္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ေပါ့။

အဲဒီေတာ့ ကေလးေတြကို force လုပ္မယ္ဆိုရင္ သူတို႔က ျပန္ၿပီးတြန္းလွန္မွာပဲ၊ အထူးသျဖင့္ ဆယ့္ေလးငါး ေျခာက္ႏွစ္ဆိုရင္ ပိုေတာင္ဆိုးအံုးမယ္။ သူတို႔ကို သြားၿပီး force လုပ္လို႔မရဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ သူတို႔ကို ဆြဲေခၚဖို႔က သံဃာေတာ္က အဓိကလား မိဘေတြက အဓိကလား ဆိုတာထက္ လူႀကီးနဲ႔ လူငယ္လို႔ပဲ ေျပာခ်င္တယ္။ အခုေတာ့ ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္ေက်ာင္းမွာ လုပ္ေတာ့ လုပ္ေနၾကတယ္။ တေလာက အိမ္တအိမ္မွာ ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိေရာ အဂၤလိပ္ ဘုန္းႀကီးတပါးေရာ ဒုတိယ မ်ဳိးဆက္ေတြနဲ႔ ဆံုၿပီး culture နဲ႔ religion ကို explore လုပ္ေနၾကတယ္။ ပေရာဂ်က္ တခုလိုေပါ့။ အဲဒါမ်ဳိးကေတာ့ ေကာင္းပါတယ္၊ အဲဒီလို ဒိုင္ယာေလာ့သေဘာမ်ဳိး ျဖစ္ေစခ်င္တာေပါ့။

ေမ - ျပည့္ျပည့္ တျခားဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ တိဗက္တန္ေက်ာင္းတို႔ သီရိလကၤာေက်ာင္းတို႔ကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာ သူတို႔ဆီမွာေရာ ဒုတိယနဲ႔ တတိယ မ်ဳိးဆက္ေတြမွာ ခုနကေျပာတဲ့ ျပႆနာမ်ဳိး ရွိလား။
ျပည့္ - ရွိတယ္၊ သူတို႔မွာလဲ အဲဒီျပႆနာမ်ဳိးရွိတယ္။ တူေတာ့ မတူဘူးေပါ့ေလ။

ေမ - ရွိတယ္ ဆိုေတာ့ သူတို႔ကေရာ အဲဒါကို ဘယ္လို ေျဖရွင္းၾကသလဲ။
ျပည့္ - ျမန္မာနဲ႔ သီရိလကၤာနဲ႔ ကြဲျပားခ်က္က Sunday school က ျမန္မာျပည္မွာ မရွိဘူး၊ သီရိလကၤာမွာက ရွိတယ္၊ Sunday School ဆိုတာက ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းမႈသင္တန္းကို တနဂၤေႏြေန႔တိုင္း အပတ္စဥ္ သင္ေပးတာေပါ့။ အဲဒီသင္တန္းက သီရိလကၤာမွာ ကေလးတိုင္းတက္ရတယ္၊ သီရိလကၤာ လူမ်ဳိးေတြအတြက္ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း၊ သူတို႔ ယဥ္ေက်းမႈအေၾကာင္း ေလ့လာတဲ့အခါ အဓိကက်တဲ့ system တစ္ခုပဲ။ အစိုးရကိုက Sunday school အတြက္ကို ေထာက္ပံ့ေပးတယ္၊ စာေမးပြဲေတြ လုပ္ေပးတယ္။ လန္ဒန္မွာ ဖြင့္ထားတဲ့ သိရိလကၤာေက်ာင္းမွာ ကေလးေတြအတြက္ Sunday school ေတြ ဖြင့္ေပးထားတယ္။ ငယ္ငယ္ေလးထဲက ကေလးေတြကို culture နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ train လုပ္ေပးထားတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကေလးေတြက ငယ္ငယ္ေလးထဲက involve ျဖစ္တာေပါ့၊ သူတို႔က system တခုကို establish လုပ္ၿပီးသား ဆိုေတာ့ အသာေလး ေလွ်ာက္သြား႐ံုပဲ။ ျမန္မာမွာ အဲဒါမရွိေတာ့ ကေလးေတြ struggle လုပ္ရတယ္ဆိုတာ အဲဒါေၾကာင့္ … ။

ေနာက္တခုက သီရိလကၤာမွာ ဘုန္းႀကီးေတြက အဂၤလိပ္စာ အရမ္းကၽြမ္းတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔က ဆြဲေဆာင္ဖုိ႔ ပိုလြယ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သီရိလကၤာ ကြန္ျမဴနတီမွာ မတူတာတခုက ပထမမ်ဳိးဆက္ေတြက နတ္ကိုးကြယ္တာေတြ သိပ္လုပ္တယ္။ ဒုတိယမ်ဳိးဆက္ေတြကေတာ့ တရားထိုင္တာ ပိုလုပ္တယ္။ သူတို႔လဲ သူတို႔ဟာနဲ႔သူတို႔ ျပႆနာေလးေတြေတာ့ ရွိတာေပါ့။ ဒါကေတာ့ မိဘနဲ႔ သားသမီး လူႀကီးနဲ႔ လူငယ္ အဆင္မေျပၾကတာေလးေတြက စတာေပါ့။

Open လုပ္ေပးထားရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက လက္ခံၾကတာ မ်ားပါတယ္။ သမီး research အတြက္ အင္တာဗ်ဴးလုပ္ေတာ့ လန္ဒန္က ဆရာ၀န္ မိသားစုမွာ သားတေယာက္ သမီးတေယာက္ရွိတယ္။ သူတို႔က ဒီမွာေမြး ဒီမွာၾကီးတာ၊ ျမန္မာစကား လံုး၀မတတ္ဘူး၊ သူတို႔က ဗုဒၶဘာသာပဲ … တရားလဲထိုင္တယ္။ ဘယ္လိုလဲ ဆိုေတာ့ သူတို႔ နားလည္တတ္တဲ့ အရြယ္မွာ သူတို႔အေမက ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိနဲ႔ ေတြ႔ေပးတယ္၊ ဘယ္ဘာသာ ကိုးကြယ္မလဲ ဖြင့္ေပးတယ္။ ဆရာေတာ္ကလဲ သူတို႔ကို ဘုရားရွိခိုးတာေတြ ဘာမွမလုပ္ရင္ေတာင္ တရားထိုင္ခိုင္းတယ္၊ အခုဆို သူတို႔က ဦးဂိုအင္ကာစခန္းမွာ အျမဲတမ္း တရား၀င္တယ္၊ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔လဲ ဗုဒၶဘာသာလို႔ ခံယူထားၾကၿပီ။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔ မိဘကလဲ ပါရမယ္ဆိုတာ အဲဒါေလ … ။ အရမ္းႀကီးေတာ့ force လုပ္လို႔ မရဘူးေပါ့။

အဲဒါကေတာ့ challenges ေတြေပါ့ေလ။ အမစဥ္းစားၾကည့္ေလ ပထမမ်ဳိးဆက္ဆိုတာ အျမဲတမ္းေနႏိုင္တာမဟုတ္ဘူး။

ေမ - ဟုတ္တယ္၊ အဲဒါက စိုးရိမ္စရာေနာ္။ အမသြားတဲ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြဆိုရင္ လာတဲ့လူေတြက လူႀကီးေတြက ပိုမ်ားတယ္၊ အမတို႔နဲ႔ ရြယ္တူတန္းတူေတြေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလး နည္းေနၿပီ။ ကိုယ့္ထက္ငယ္တာဆို ေ၀းေရာ … ။
ျပည့္ - တကယ္က အဲဒါက စိုးရိမ္စရာ၊ funding က ဘယ္ကလာမလဲ။ သီရိလကၤာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျမန္မာပဲျဖစ္ျဖစ္ ထိုင္းပဲျဖစ္ျဖစ္ funding က သူတို႔ ကြန္ျမဴနတီထဲကပဲ လာတာေလ။ အဂၤလိပ္ေတြက လွဴတာ နည္းတယ္။ ဒီကြန္ျမဴနတီထဲက ဒုတိယ တတိယမ်ဳိးဆက္ေတြကို မထိမ္းသိမ္းႏိုင္ရင္ သူတို႔အတြက္က ဘယ္လိုလုပ္မလဲေပါ့ေနာ္။

ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္ေက်ာင္းမွာကေတာ့ အရမ္း demand မ်ားတယ္၊ သူ႔ business model က ေကာင္းတယ္၊ ဒါေပမဲ့ လုပ္ႏိုင္တဲ့ human resource က အရမ္းနည္းတယ္။ အဲဒီမွာ ေတာက္ေလွ်ာက္ သီတင္းသံုးႏိုင္တဲ့ သံဃာက ၄-ပါးပဲ ရွိတယ္။ အဲဒီ ၄-ပါးက ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ သီရိလကၤာ၊ အဂၤလိပ္ ကြန္ျမဴနတီ အားလံုးကို ၾကည့္ရတယ္ဆိုေတာ့ သူတို႔အတြက္ကလဲ ေရရွည္က်ေတာ့ စိတ္ပူစရာေပါ့။ human resource က နည္းတာကိုး။
***
အပိုင္း ၂ က အေတာ္ေလး ရွည္သြားလို႔ ဒီေနရာမွာ ခဏရပ္နားခြင့္ျပဳပါရွင္။ အပိုင္း ၃ မွာေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ အဆံုးသတ္ပါမယ္။ ဒီအပိုင္းက သိပ္ရွည္လို႔ တခ်ဳိ႕ေနရာေတြ ျဖဳတ္ပစ္ရေကာင္းႏိုး ေတြးမိေပမဲ့ ျဖဳတ္ပစ္ရမွာ ႏွေျမာလို႔ ဒီအတိုင္းပဲ တင္လိုက္ပါတယ္။ သည္းခံဖတ္ၾကပါ။ အားလံုးကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
***
ေမဓာ၀ီ
၂၀၊ စက္တင္ဘာ၊ ၂၀၁၁
၂၃း၂၄ နာရီ