ကိုျပဴးက်ယ္သို႔ ေပးစာ … အပိုင္း (၁၃)

သို႔
ကိုျပဴးက်ယ္

ေပးစာကို မေရးတာၾကာလို႔ ေရႊစိတ္ေတာ္ ျငိဳျငင္ေနၿပီလား မသိဘူး… ။
စိတ္ထဲမွာ ရွိေပမယ့္ လက္က မပါႏိုင္တာေၾကာင့္ ဒီေပးစာကို ဆက္မေရးႏိုင္တာပါ။ ကိုျပဴးက်ယ္နဲ႔တကြ ဒီပို႔စ္ကို ဖတ္ခ်င္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနတဲ့သူေတြ ရွိတယ္ ဆိုတာ သိရလို႔ က်မ ၀မ္းေျမာက္စြာနဲ႔ ဒီေန႔ေတာ့ မျဖစ္ ျဖစ္ေအာင္ ေရးမယ္လို႔ အားခဲျပီး ေရးလုိက္ပါရဲ႕။
***
ရွစ္ဆယ္ေပၚေတးထပ္ ၿပီးတဲ့ေနာက္ ေတး႐ိုးငယ္နဲ႔ ေတး႐ိုးႀကီး စပ္နည္း အလွည့္ေရာက္ပါၿပီ။

ေတးထပ္ထက္ ေရွးက်တာေၾကာင့္ ေတး႐ိုးလို႔ ေခၚဟန္တူပါသတဲ့။ ေတး႐ိုးႀကီးနဲ႔ ေတး႐ိုးငယ္ဟာ အနည္းငယ္သာ ကြာတာေၾကာင့္ စာအုပ္ထဲမွာ တေပါင္းတည္း ျပထားပါတယ္။
ေလးခ်ဳိးကို တပုိဒ္ျဖဳတ္ၿပီး အနည္းငယ္ ျပင္လိုက္ရင္ ႀတိခ်ဳိးျဖစ္လာသလိုပဲ ေတးထပ္ကို အခ်ဳိ႔အပိုဒ္ေတြ ျဖဳတ္ၿပီး ျပင္ဆင္လိုက္ရင္ ေတး႐ိုးငယ္-ေတး႐ိုးႀကီး ျဖစ္လာတယ္ လို႔ ဆိုထားပါတယ္။

ရွင္းသြားေစဖို႔ ၾကည့္လိုက္ၾကရေအာင္ပါ။

“ေတး႐ိုးငယ္ ပံုစံ”
မႏႈန္းတန္ စိေႏၱယ်မို႔၊ အနႏၱဘုန္းေတာ္ဂုဏ္၊
ေျမွာက္၀ွဲခ်ီး အံ့မကုန္သည္၊ ေျမ၀သုန္ တုႏႈိင္း၊
သဗၺညဳ ထြတ္ဘုန္းသည္ကို၊ ငါဇာနည္ ဦးညြတ္လို႔ကိုင္း။
ေစာျမတ္စြာ ထြဋ္႐ိႈင္းသည့္၊ မႏႈိင္းတန္႔ တရားေတာ္၊
ဂိုဏ္းရွစ္ဘို႔ သံဃာေတာ္ကို၊ ရွိပူေဇာ္ ဦးတင္၏ေလး။

“ေရွးေရး တန္ခူးလဖြဲ႕ ေတး႐ိုးႀကီးပံုစံ”
တန္ခူးဂိမွမွာ၊ ဓာတ္ေတဇ ယွဥ္မီွ၊
ခါမိႆ အခ်ိန္ညီ၊ သ၀ဏီနကၡတ္၊
စိၾတ မည္မကြာသည္၊ တာရမွာ ေက၀ဋၬမွတ္၊
ပန္းကံ့ေကာ္ ရင္ခတ္တို႔၊ ပြင့္ခ်ပ္ကဲ့စံုလင္၊
သင္းရနံ႔ ပ်ံ႕ရႊင္၊ ေရသဘင္ပြဲလမ္း၊
ထိန္႔႐ိုက္ဆင့္ က်ဴးေက်ာ္တယ္၊ သၾကၤန္ေတာ္ ၾကဴးရင့္သည့္တမ္း။ … ။

(ေတး႐ိုးငယ္မွာ ‘ေလး’ ဟု ေတးထပ္ကဲ့သို႔ ခ်ေသာ္လည္း ဤေတး႐ိုးႀကီးကား အထက္ပိုဒ္က ရွိေသာ ကာရန္အတိုင္း သံျပင္း လဟုသံႏွင့္ ခ်သည္ကို သတိျပဳပါ။)
***
ေတးတြဲ႕စပ္နည္း

ေတးတြဲ႕ကဗ်ာဟာ ခုေခတ္မွာ တိမ္ျမဳပ္ေနျပီ ျဖစ္ေပမဲ့ ေရးသားစပ္ဟပ္ရာမွာ အလြန္စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတဲ့ ကဗ်ာမ်ဳိး ျဖစ္ပါသတဲ့။

ေတးတြဲ႕ကို အမည္အားျဖင့္ ေ၀ဖန္ရရင္ေတာ့
ေတး - ဆိုတာ ကဗ်ာ သီခ်င္းဆိုတဲ့ အနက္၊ သခ်ၤာ ဂဏန္းအရ ၃- ဆိုတဲ့အနက္ကို ေဖာ္ျပျပီး
တြဲ႕ - ဆိုတာကေတာ့ ေလးကန္ ဖင့္ႏႊဲတဲ့ အနက္ကို ေဖာ္ျပပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေျဖးေႏွး ဖင့္ႏႊဲစြာ ရြတ္ဆိုရေသာ ကဗ်ာ (သို႔မဟုတ္) အပုဒ္ ၃-ပိုဒ္ျဖင့္ ဖင့္ႏႊဲ ျဖည္းညွင္းစြာ သီဆိုရေသာ ကဗ်ာလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။

ေနာက္တနည္း ..
ေတး - ကို ၃-ခု သခ်ၤာယူ၍ တြဲ႕ - ကိုေတာ့ တြဲ (ဆက္တြဲျခင္း) အနက္အဓိပၸါယ္လို႔ ယူဆၿပီး အပုိဒ္ ၃-ပုိဒ္ ဆက္တြဲ ေရးရတဲ့ ကဗ်ာလို႔ အဓိပၸါယ္ရျပန္ပါတယ္။

ေတးတြဲ႔ကို ေရးတဲ့အခါ သံုးပိုဒ္ ေရးျပီး အခ်ီအခ် တူညီရမွာျဖစ္ပါတယ္။ တပုိဒ္ တပိုဒ္မွာ အခ်ဳိး ၄-ခ်ဳိးစီ ရွိတာေၾကာင့္ ေရွးေလးခ်ဳိးႀကီး အသြားဆန္ဆန္၊ ေလးလံုးစပ္အခ်ဳိ႕၊ သံခ်ဳိ အသြားဆန္ဆန္ ငါးလံုး,ေျခာက္လံုး အခ်ိဳ႕ ထားရွိပါတယ္။ အခ်ီမွာေတာ့ ၃-လံုး ခ်ီနည္းနဲ႔ ၄-လံုး ခ်ီနည္း ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

နမူနာ ေတးတြဲ႕ ကဗ်ာတပုဒ္ ၾကည့္ရေအာင္။

(၁) “ဘံုနန္းက-မွန္းဆ ေခ်လွ်င္”
ေဃာသ ေလးျပန္၊ ေ၀းေလာက္တန္တြင္၊ နိဗၺာန္ရည္မွန္းလို႔၊ တည္သန္းပံု သဗၺညဳလို၊ ရႊန္းႏုစံုလင္၊
တက္, သက္,ေလွကား၊ ႏွစ္စံုပြားလို႔၊ ထူးျခားသန္႔ရွင္း၊ ဘိုးေတာ္မင္းထက္၊ ဉာဏ္လင္းအင္၊ မျမင္ ေတာင္းေပရေသး။
စူဠာမဏိ၊ မည္ေတာ္ရွိတဲ့၊ သီရိေထြေငၚ၊ ေစတီေက်ာ္ကို၊ ျပည္ေတာ္သူ သြတ္လွယ္ကူးလို႔၊ ဖူးၾကတယ္ေလး။

(၂) “ထံုပန္းလွ-ပန္းက ေထြအင္”
ဆြမ္းေတာ္ ေရၾကည္၊ ပြဲရံတည္သား၊ တီးစည္ ခတ္ရြမ္းလို႔၊ ေရာင္လွ်မ္း အ႐ုဏ္ခပ္လွ်င္၊ ဆြမ္းကပ္လို႔တင္၊
တန္ေဆာင္တိုင္မ်ား၊ ေရေတာ္ငါးႏွင့္၊ နံပါး ပန္းသင္း၊ ညေနခင္းမွာ၊ ထပ္သြင္းတင္၊ ရင္ျပင္ေတာ္ လင္းထိန္လို႔ ေမႊး။
ရွင္လူကစ၊ နံနက္ ညတိုင္း၊ ညြတ္ခ ပူဇာ၊ စိေႏၱယ်ာ၀ယ္၊ မေသရာ နိဗၺာန္နန္းကို၊ မွန္းဆုပန္ ေလး။

(၃) “စံုဆန္းစြ- ခန္း၀ေဗြျပင္”
ေက်ာင္းေတာ္ အုတ္ဂူ၊ အဆူဆူတြင္၊ နိဗၺဴရည္စူးတဲ့၊ ေထရ္ထူးေတြ ကိန္းေပ်ာ္၀ပ္တယ္၊ ကြက္လပ္မျမင္၊
တေက်ာင္းေတာ္လံုး၊ ေရၾကည္သံုးဖို႔၊ ပတ္ကံုးရွင္းလင္း၊ ေတာင္တူးရြင္းက ေရသြင္းလွ်င္၊ ကန္တြင္ ေရပန္း လွ်ံလို႔ေဖြး။
ေသာတုဇန၊ စာသင္စ၍၊ ေထရအရာ၊ ျမတ္သံဃာတို႔၊ ခ်မ္းသာစြာ ျမတ္တရားကို အားထုတ္ၾကေလး။ … ။
***
ဒီပံုစံကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္
(၁) “ဘံုနန္းက-မွန္းဆ ေခ်လွ်င္”
(၂) “ထံုပန္းလွ-ပန္းက ေထြအင္”
(၃) “စံုဆန္းစြ- ခန္း၀ေဗြျပင္”

ဆိုတဲ့ အခ်ီ ၃-ပိုဒ္ ကာရန္ညီ ပိုဒ္စံုရတု ကဲ့သို႔ စပ္ဆိုထားပါတယ္။ အခ်ီ ၃-ပိုဒ္လံုးကို က-လွ-စြ ဆိုတဲ့ လဟုသံ နဲ႔ ခ်ီထားၿပီး လွ်င္၊ အင္၊ ျပင္ ဆိုတဲ့ ဂ႐ုသံ နဲ႔ ခ်ထားပါတယ္။

ေနာက္အပိုဒ္ေတြကို ၾကည့္ရင္လည္း ေရွးေလးခ်ဳိးႀကီး ေရးစပ္သလို ေလးလံုးစပ္မ်ဳိး အျပင္ ငါးလံုး,ေျခာက္လံုး သင့္သလို ထည့္ျပီး စပ္ဆိုသြားတာေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ပထမခ်ဳိးရဲ႕ အခ်နဲ႔ ဒုတိယခ်ဳိးရဲ႕အခ်မွာ သံေလ်ာ့ သံခ်င္း ညီေစၿပီး တတိယခ်ဳိးနဲ႔ စတုတၳခ်ဳိးကို (ဧး =ေအး) ကာရန္နဲ႔ ဆံုးေစရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ဆိုေတာ့ ေတးတြဲ႕တပုဒ္လံုးရဲ႕ အခ်ျဖစ္တဲ့ စတုတၳခ်ဳိးရဲ႕ အဆံုးမွာ (ေလး) သဒၵါနဲ႔သာ အျမဲ ခ်ရလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေတးတြဲ႕မွာ ေလးခ်ဳိးလိုပဲ တတိယခ်ဳိး၏ ဆံုးခါနီးပိုဒ္မွာ ပထမခ်ဳိး၊ ဒုတိယခ်ဳိးကို ျပန္ငဲ့တဲ့ ကာရန္ျပန္ တခ်က္စီ ရွိရပါေသးတယ္။
ပထမပိုဒ္မွာ လွ်င္-လင္ .. ဆိုတာကို (ဉာဏ္လင္းအင္ က) အင္ နဲ႔ ျပန္ငဲ့တယ္။
ဒုတိယပိုဒ္မွာ အင္-တင္ … ဆိုတာကို (ထပ္သြင္းတင္ က) တင္ နဲ႔ ျပန္ငဲ့တယ္။
တတိယပိုဒ္မွာ ျပင္-ျမင္ .. ဆိုတာကို (ေရသြင္းလွ်င္ က) လွ်င္ နဲ႔ ျပန္ငဲ့တယ္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ ေတးတြဲ႕က အခ်ီ ၃-ပိုဒ္ ညီျပီး အခ်မညီတဲ့ ေတးတြဲ႕ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ီအခ် ညီတဲ့ ေတးတြဲ႕ နမူနာကေတာ့ …
လက္ေညာင္းေနျပီမို႔ …. သည္းခံၾကပါလို႔ပဲ …. ။
***
ကိုျပဴးက်ယ္ႏွင့္တကြ ဒီပို႔စ္ကို ေစာင့္ဖတ္တဲ့ ျမန္မာကဗ်ာခ်စ္သူမ်ား … ဒီတပတ္ေတာ့ ဒီမွ်နဲ႔သာ ေက်နပ္ေပးၾကပါေတာ့ရွင္ …ေရွ႕တပတ္လည္း တျခားစာ တင္စရာရွိလို႔ ဒီပို႔စ္ကို ခြင့္ခဏ ယူပါဦးမယ္။
***
ေမတၱာျဖင့္

ေမဓာ၀ီ
၁၆၊ ေမ၊ ၂၀၀၇
နံနက္ ၁၀ နာရီ ၅၅ မိနစ္