ျမန္မာေရွးစာဆိုတို႔၏ ကဗ်ာမ်ား (နိဒါန္း)

ဘာမင္ဂန္ ဆရာေတာ္ဆီက က်မငွားလာခဲ့တဲ့ “ကဗ်ာသဂၤဟေမဒနီ” “ကဗ်ာအဆီအႏွစ္ ေပါင္းခ်ဳပ္” စာအုပ္ထဲက ကဗ်ာေတြကို အခ်ိန္အားကေလးရွိတိုင္း ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ႐ိုက္ေနရင္း ဒီလိုကဗ်ာေတြကို စိတ္၀င္စားသူေတြလည္း ဖတ္ရေစဖို႔ က်မဘေလာ့မွာ နည္းနည္းခ်င္း တင္ေပးဖို႔ စိတ္ကူးမိပါတယ္။ အရင္က က်မ ဘေလာ့မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ “ကိုျပဴးက်ယ္သို႔ ေပးစာ” ေတြကိုေတာ့ ဆက္ေရးျဖစ္ေတာ့မယ္ မထင္ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ အဲဒီ ေပးစာေတြရဲ႕ ကိုးကားစာအုပ္ ျဖစ္တဲ့ နႏၵမာလိနီ စာအုပ္ႀကီးက က်မဆီမွာ မရွိေတာ့လို႔ပါပဲ။ နႏၵမာလိနီ စာအုပ္ႀကီးကို လက္လႊတ္လိုက္ရ စဥ္မွာပဲ ကဗ်ာသဂၤဟေမဒနီကို ေတြ႔လိုက္ရလို႔ က်မ သိပ္၀မ္းသာမိပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္ကလည္း ဆရာေတာ္ ျမန္မာျပည္သြားတုန္းက က်မအေဖ လွဴလိုက္တဲ့ စာအုပ္လို႔ ဆရာေတာ္က ေျပာျပပါတယ္။

ေလာေလာဆယ္ေတာ့ က်မ႐ိုက္ၿပီးသေလာက္ထဲက နည္းနည္းခ်င္း တင္ေပးသြားပါမယ္။ စာဆိုမ်ားရဲ႕ အတၳဳပၸတၱိ အက်ဥ္းကိုလည္း သက္ဆိုင္ရာ စာဆိုတို႔ရဲ႕ ကဗ်ာမ်ားနဲ႔အတူ ေဖာ္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ရဲ႕ နိဒါန္းက စိတ္၀င္စားစရာ မွတ္သားစရာ ဗဟုသုတမ်ားပါ၀င္တာေၾကာင့္ နိဒါန္းကိုပါ ေဖာ္ျပ ေပးလိုက္ပါတယ္။
***
နိဒါန္း

က၀ီဟိဗႏၶိတဗၺႏၲိကဗ်ံ - ပညာရွိတို႔ ဖြဲ႔ဆို သီကံုး အပ္ေသာေၾကာင့္ ကဗ်ာမည္ေၾကာင္း, က၀ီနံ ဣဒႏၲိ ကဗ်ံ - ပညာရွိတို႔သာ ဖြဲ႔ဆိုႏိုင္၍ ပညာရွိတို႔၏ ဥစၥာရတနာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ကဗ်ာမည္ေၾကာင္းကို က်မ္းအေစာင္ေစာင္တြင္ ပညာရွိ အသီးသီးတို႔ မိန္႔ဆိုေတာ္ မူခဲ့ၾကသည့္အတိုင္း ကဗ်ာတခု ဖြဲ႕လိုေသာသူသည္ ျမန္မာမႈ, သဒၵါနည္း, အလကၤာနည္း, ဆန္းနည္း, ကာရန္ယူနည္း, ကာရန္လႊဲနည္း, ကာရန္ခံနည္း, ကာရန္အုပ္နည္း, အက်ဥ္းကို အက်ယ္ျပဳနည္း, အက်ယ္ကို အက်ဥ္းျပဳနည္း, ခ်ီ-ခ် နည္း, ႀကိယာထားနည္း, ေတာ-ရပ္-ျဖတ္-စပ္နည္း စေသာ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ စကားပရိယာယ္ ႂကြယ္၀ရျခင္း, စကားလံုး သိမ္ေမြ႔ရျခင္း, အဓိပၸါယ္ စံုလင္ျပည့္၀ေစျခင္း, ေတာ-ေတာင္-ေရ-ေျမ ဗဟုႆုတ, ေဒသႏၲရ ဗဟုႆုတ, စာေပ ဗဟုႆုတရွိျခင္း စသည္မ်ားကို လိမ္မာ ကၽြမ္းက်င္ၿပီး႐ံုသာမက- မိမိစပ္လိုေသာ ကဗ်ာလကၤာကို အနည္းဆံုး ၂-ပုဒ္ ၃-ပုဒ္ခန္႔ ရရွိထားၿပီးလည္း ျဖစ္ရေပသည္၊ ထို႔ေၾကာင့္ ကဗ်ာဟူသည္ ပညာရွိတို႔၏ ဥစၥာရတနာ ျဖစ္သည္-ဆိုျခင္းမွာ အလြန္ ေလ်ာ္ကန္လွေပသည္။

ဤစာအုပ္တြင္ မည္သည့္ကဗ်ာစုမ်ားကို စုေပါင္းထားပါသနည္း-ဆိုလွ်င္ ႀကိဳး, ဘြဲ႕, ပတ္ပ်ဳိး, ယိုးဒယား, အဲခ်င္း, အန္ခ်င္း, အိုင္ခ်င္း, ဧခ်င္း, သာခ်င္း, ကာခ်င္း, ဟန္ခ်င္း, တမ္းခ်င္း, ညည္းခ်င္း, ေလွခ်င္း, ဒံုးခ်င္း, လြမ္းခ်င္း, လူးတား, သံခ်ဳိ, ရတု, ရကန္, ေတးထပ္, ရွစ္ဆယ္ေပၚ, ေလးခ်ဳိး, ေဒြးခ်ဳိး, ေဘာလယ္, နတ္သံ, စည္ေတာ္သံ, ေမာ္ကြန္း, ရဲတင္း, မွာတမ္း, ဆံုးမစာ, သံပိုင္းလကၤာ, သမိုင္းလကၤာ, ငိုခ်င္းႀကီးမွစ၍ ကဗ်ာမ်ဳိးစံု ပါ၀င္သည္၊

စာဆိုရွင္ပညာရွိမ်ားမွာလည္း ရွင္မဟာသီလ၀ံသ, ရွင္မဟာရ႒သာရ, ေတာင္ဘီလာဆရာေတာ္, ဆီးဘန္နီဆရာေတာ္, သဂၤဇာဆရာေတာ္, အတုလ ဆရာေတာ္, က်ည္းကန္ရွင္ႀကီး စေသာ ရဟန္းေတာ္ စာဆိုပညာရွင္မ်ား၊ န၀ေဒးႀကီး, ဒုတိယန၀ေဒး, နတ္သွ်င္ေနာင္, ကင္း၀န္မင္းႀကီး, ျမ၀တီမင္းႀကီး, စေလဦးပုည, ေညာင္ပင္သာဦးပုည, လူဦးမင္း, ဖိုးသူေတာ္ဦးမင္း, အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဘ, စိႏၲေက်ာ္သူဦးၾသ, ဦးယာ စေသာ အမ်ဳိးသား စာဆိုပညာရွင္မ်ား၊ အေနာက္နန္း မိဖုရားမျမကေလး, လႈိင္ထိပ္ေခါင္တင္, စစ္ကိုင္းမင္းသမီး, ျမင္ဆိုင္းမင္းသမီး, မင္းႀကီးကေတာ္ခင္ဆံု, နန္းတြင္းသူမယ္ေခြ စေသာ အမ်ဳိးသမီးစာဆို ပညာရွင္မ်ား ျဖစ္ေပသည္။

ပ်ဳိ႕, ဧခ်င္း, သမိုင္း, ေမာ္ကြန္း-စေသာ ကဗ်ာစုမ်ားမွာ ကဗ်ာရွည္ စာပိုဒ္အမ်ား ပါရွိသျဖင့္ တခမ္းတနား ေပထုပ္ တထုပ္ စာအုပ္အေန ရွိေနၾကေသာေၾကာင့္ ေပ်ာက္ပ်က္ခဲသည္၊ ေဒြးခ်ဳိး, ေလးခ်ဳိး, ေတးထပ္, သျဖန္, ေဘာလယ္-စေသာ ဤစာအုပ္ပါ ကဗ်ာလကၤာစုကေလးမ်ားမွာမူ ကဗ်ာတို စာပိုဒ္တိုမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ စုေဆာင္း ေရးမွတ္ၿပီး ေပလႊာ စကၠဴလႊာတို႔၌ ေရးသားပံုႏွိပ္ျခင္း မရွိပါက ကစဥ့္ကရဲျဖစ္ကာ ေပ်ာက္ပ်က္ တိမ္ေကာသြားႏိုင္ေပသည္၊ ထိုအေရးကို အရွည္သေဘာ ေတြးေတာ ေျမာ္ျမင္ေတာ္မူၾကေသာ ေရွးစာေပ ပညာရွင္ႀကီး အျမာက္အမ်ားသည္ မိမိတို႔ေတြ႔သမွ် က်က္မွတ္မိသမွ် စုေဆာင္းကာ ေပပုရပိုက္တို႔၌ တင္ခဲ့ၾကသည္၊ ေႏွာင္းလူတို႔လည္း ထိုေပစု ပုရပိုက္စုတို႔မွ၎, တဆင့္ၾကား က်က္မွတ္ထားသူမ်ား ထံမွ၎ ကူးယူကာ ပံုႏွိပ္လုပ္ေဆာင္ ၾကသည္လည္း အမ်ားအျပားပင္ရွိေပသည္၊ အဆိုပါ ကဗ်ာစာေပတို႔ကို ဖြဲ႔ႏြဲ႔သီကံုးသူ စာဆိုရွင္မ်ားသည္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္ေသာ ကဗ်ာလကၤာစာေပကို ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့သျဖင့္ အထူးေက်းဇူးတင္ဘြယ္ ရွိသကဲ့သို႔ ကဗ်ာလကၤာ စုေဆာင္း ေရးမွတ္ သူမ်ားသည္လည္း ကဗ်ာလကၤာ စာေပ ဘ႑ာထိမ္းမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔မ်ားစြာ ေက်းဇူးတင္ရွိရေပသည္။

ဤကဗ်ာသဂၤဟေမဒနီက်မ္းပါ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို ရွာေဖြစုေဆာင္း တင္ျပသူမွာ ျမင္းျခံၿမိဳ႕ ပညာအုပ္မင္း ဦးလြင္ျဖစ္ပါသည္၊ ဦးလြင္သည္ ပညာအုပ္ျဖစ္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ အၿမိဳ႕ၿမိဳ႕ အရြာရြာ အရပ္ရပ္သို႔ လွည့္လည္၍ စာစစ္မႈ ေဆာင္ရြက္႐ံုသာမက ၀ါသနာပါလွေသာေၾကာင့္ ေရာက္ရာအရပ္တို႔၌ ကဗ်ာလကၤာ စာေပေတြ႔တိုင္း က်က္မွတ္ကူးယူ မွတ္သား စုေဆာင္းခဲ့ ေသာေၾကာင့္ ဤမွ် မ်ားျပားလွသည့္ ေရွးကဗ်ာ့စာဆိုရွင္ ပညာရွိတို႔ လက္ရာျဖစ္သည့္ ကဗ်ာ လကၤာ စာေပ ေျမာက္ျမားစြာကို တင္ျပႏိုင္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္၊ သို႔ျဖစ္၍ ပညာအုပ္မင္း ဦးလြင္မွာ ကဗ်ာ လကၤာ စာေပ ဘဏ္တိုက္မွဴးႀကီး အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ထိုက္သူ တဦး ျဖစ္သည္၊ ပညာအုပ္မင္း ဦးလြင္သည္ ကဗ်ာလကၤာ စာတိုေပစကို စုေဆာင္း သိမ္းဆည္း႐ံုသာမက ေရွးစာဆိုရွင္တို႔၏ အတၳဳပၸတၱိကို၎ ကဗ်ာ လကၤာဆိုင္ရာ အေျခခံ မူလဘူတျဖစ္သည့္ သဒၵါနည္း ဆန္းနည္း အလကၤာနည္း ပုဒ္သြင္း ပုဒ္ထုတ္ အသတ္ အစပ္ စေသာ ကဗ်ာ့ဥပေဒသ ေခၚ ကဗ်ာလကၤာ စပ္ဆိုရာ၌ လိုက္နာရမည့္ စဥ္းမ်ဥ္း ဥပေဒမ်ားကို ျမင္းျခံၿမိဳ႕ ကိုးေဆာင္တိုက္ အုတ္ေက်ာင္း ဘုန္းႀကီး ဦး၀ိပုလထံ ဆည္းကပ္ေလွ်ာက္ထား၍ ေရးသားစီရင္ေစခဲ့သည္။

ဤကဗ်ာသဂၤဟေမဒနီ က်မ္းမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀-ေက်ာ္ ၆၀-ခန္႔မွ် ရွိခဲ့ေလၿပီ၊ စာမူပင္ ေပ်ာက္ကြယ္မတတ္ ရွိေန၏၊ ရွာေဖြရရွိေသာ စာအုပ္မွာလည္း ကိုင္မျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ေဆြးေျမ့ေနေတာ့၏၊ ဤစာအုပ္ ေပ်ာက္ကြယ္ပ်က္စီးသြားပါလွ်င္ စာသားပါ ကဗ်ာလကၤာ အမ်ားစုလည္း ေပ်ာက္ကြယ္ တိမ္ေကာရေပေတာ့မည္၊ ဤကဗ်ာလကၤာ စာေပမ်ား ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါက ျမန္မာျပည္သူတို႔အဘို႔ ေရွးေဟာင္းစာေပ ဆံုး႐ႈံးျခင္းတရပ္ ျဖစ္ေပေတာ့မည္၊ ကမၻာအႏွံ႔ တိုင္းျပည္အသီးသီးတိုင္း ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈအဖံုဖံု စာေပစုမ်ဳိးစံုကို ရွာေဖြစုေဆာင္း သိမ္းဆည္းေနခ်ိန္တြင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔လည္း အဘယ့္ေၾကာင့္ ကမၻာ့တိုင္းျပည္နည္းတူ ျပဳမူျခင္း မလုပ္ႏိုင္အံ့နည္း၊ ဤစာအုပ္ကို ေရွးေဟာင္း ကဗ်ာလကၤာေပါင္းခ်ဳပ္ အတြဲ (၁) အေနထား၍ က်န္ေရွးေဟာင္း ကဗ်ာလကၤာမ်ားကိုလည္း ေနာက္ထပ္ ရွာေဖြစုေဆာင္းကာ အတြဲ (၂) အတြဲ (၃) စသည္ျဖင့္ ပံုႏွိပ္ လုပ္ေဆာင္ သိမ္းဆည္းထားရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။

ေပ်ာက္လုနီးနီးျဖစ္ေနေသာ ကဗ်ာသဂၤဟေမဒနီက်မ္းကို စာေရးဆရာ ရေ၀ထြန္းသည္ တည္းျဖတ္ျပင္ဆင္ၿပီး ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ဟံသာ၀တီတိုက္သို႔ ေက်းဇူးျပဳ ေပးပို႔ခဲ့သည္၊ ကၽြႏ္ုပ္တို႔လည္း ေက်းဇူးတင္မဆံုး ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ႀကိဳဆိုလက္ခံကာ မနားမေန အျခားကဗ်ာ စာေပမူမ်ားႏွင့္ တဖန္တိုက္ဆိုင္ကာ ဆရာဦးခင္စိုး (သာသနဓဇ သီရိပ၀ရ ဓမၼာစရိယ) ႏွင့္ ဆရာဦးသိန္းဟန္ (၁), ဦးတင္ႏြယ္, ဦးဟန္ထြန္း, ဦးပု, ဦးေရႊဖူး, ဦးသိန္းဟန္ (၂) ဟံသာ၀တီပါဠိဆရာမ်ားအဖြဲ႕က ေကာင္းစြာ တည္းျဖတ္ ၾကပ္မသုတ္သင္ ျပင္ဆင္ အပ္သည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။
(ဟံသာ၀တီ)
***
နိဒါန္းနဲ႔ပဲ ေတာ္ေတာ္ရွည္သြားၿပီမို႔ ေနာက္ပို႔စ္မွပဲ ကဗ်ာေတြကို စၿပီး ေဖာ္ျပပါေတာ့မယ္။ ကဗ်ာဥပေဒသေတြေတာ့ မေဖာ္ျပေပးေတာ့ပါဘူး။ (သိပ္စိတ္၀င္စားၾကမယ္ မထင္တာက တေၾကာင္း၊ ႐ိုက္ရမွာလည္း ပ်င္းတာက တေၾကာင္းေၾကာင့္ပါ။)
***
ေရွးျမန္မာကဗ်ာမ်ားကို ႏွစ္သက္ ျမတ္ႏိုးႏိုင္ၾကပါေစ …

ေမတၱာျဖင့္ …

ေမဓာ၀ီ
၉၊ ဇူလိုင္၊ ၂၀၀၉
၁၅း၅၃ နာရီ