စကားႀကီး ဆယ္မ်ဳိး

ဇူလိုင္ ၁၂ ရက္ေန႔က တင္ခဲ့တဲ့ ပို႔စ္ရဲ႕ ကြန္မန္႔မွာ ကိုဧရာက စကားႀကီးဆယ္မ်ဳိး အေၾကာင္းကို ျပန္ဖတ္ၾကည့္ခ်င္တယ္လို႔ ေျပာထားတာကတေၾကာင္း၊ က်မကိုယ္တိုင္လည္း ဒီစကားႀကီး ဆယ္မ်ဳိးကို ဘေလာ့မွာ သိမ္းထားခ်င္တာက တေၾကာင္းတို႔ေၾကာင့္ ဆယ္ေစာင္တြဲထဲကေန ျပန္႐ိုက္ၿပီး လကၤာနဲ႔တကြ တင္ျပလိုက္ပါတယ္။ ျပန္ဖတ္ခ်င္သူ ကိုဧရာႏွင့္တကြ မွတ္သားေလ့လာလိုသူ အားလံုးအတြက္ပါ … ။
***
စကားႀကီး ဆယ္မ်ဳိး

စကားေျပာဆိုရာ၌ ကၽြမ္းက်င္လိမၼာေစရန္ စကားေျပာနည္း ၁၀-မ်ဳိးကို ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားသည္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔က စကားႀကီး ၁၀-မ်ဳိးဟု ေခၚဆိုၾကသည္။ ယင္းစကားႀကီး ၁၀-မ်ဳိး၏ အမည္ကို မုန္တိုင္ပင္ဆရာေတာ္က မွတ္သားရလြယ္ကူေစရန္ သံုးပံုတံခ်ဴက်မ္း၌ ေအာက္ပါအတိုင္း လကၤာစီထားပါသည္။

ေရကူးညာတင္၊
ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး၊
ေရစီးေဖာင္ဆန္၊
အိုးတန္ဆန္ခပ္၊
ဆီပြတ္က်ည္ေပြ႔၊
ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္၊
ေတာင္သူယာခုတ္၊
ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္၊
ေရစစ္သည့္အင္၊
ခက္တင္ေမာင္းနင္း၊
အျခင္းဆယ္ပါး ဤစကားကို
မွတ္သား၀မ္းတြင္း ေလ့ေစမင္း။
***
၁။ ေရကူးညာတင္ ေျပာနည္း
ျမစ္တဘက္မွ လိုရာဆိပ္ကမ္းသို႔ ကူးလိုလွ်င္ ျမစ္ညာကတင္၍ကူးမွ လိုရာသို႔ ေရာက္သကဲ့သို႔ မိမိအလိုရွိရာသို႔ ေရာက္ေအာင္ အထက္က တင္ကူး၍ ေျပာျခင္းသည္ “ေရကူးညာတင္ေျပာနည္း” မည္၏။ အူထံုးေရာဂါသည္ကို ကုရာ၌ ဇီ၀က ေျပာေသာစကားကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ေရကူးညာတင္၊ ထံုးပံုျပင္ကို၊ လကၤာက်ဥ္း႐ံုး၊ ဓိပၸါယ္ကံုးေသာ္၊ အူထံုးေလျငား၊ သူေဌးသားကို၊ သမားဇီ၀က၊ ရက္သတၱ၀ယ္၊ ကုမည္ရြယ္လည္း၊ မလြယ္ေလဟန္၊ အက်ယ္ဉာဏ္ျဖင့္၊ ကယ္မွန္ခုနစ္လ၊ အိပ္ေသာ္မွလွ်င္၊ ကုမႏိုင္မည္၊ သို႔ဆိုသည္ကို၊ အလီႏွိမ့္ခ်၊ ေလးငါးလႏွင့္၊ သံုးလႏွစ္လ၊ တစ္လတိုင္ေအာင္၊ မစြမ္းေဆာင္မွ၊ ရက္သတၱတြင္၊ မုခ်မလြဲ၊ အိပ္ေပ်ာ္ဆဲ၀ယ္၊ ၀မ္းခြဲၿပီးခါ၊ အူထံုးရာကို၊ လြယ္ကာေျဖရွင္း၊ သြင္းျမဲသြင္း၍၊ ေနရင္းတိုင္းသာ၊ ၿပီးေစရာသည္၊ ေရကူးညာတင္ စကားတည္း။
***
၂။ ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး ေျပာနည္း
စပါးရိတ္လွ်င္ ေကာက္ပင္ကို လက္တဖက္ျဖင့္ ဆုပ္သိမ္းကာ တံစဥ္ျဖင့္ အရင္းမွျဖတ္၍ ရိတ္ယူသကဲ့သို႔ တဘက္လူ၏ စကားကို သိမ္းက်ဳံးဖမ္းယူၿပီးမွ အရင္းကျဖတ္၍ ပိုင္ေလာက္ေအာင္ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး ေျပာနည္း” မည္၏။ သူေဌးသားႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ ဗ်ဳိင္းပံု၀တၳဳကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး၊ ပံုတနည္းမွာ၊ ေရွးအခါ၀ယ္၊ ဥစၥာႂကြယ္ျငား၊ သူေဌးသားသည္၊ ျမႇားပစ္ရာ၀ယ္၊ ဗ်ဳိင္းသူငယ္ကို၊ အလြယ္ျဖင့္သာ၊ ရခဲ့ပါေသာ္၊ အာသာရွိျငား၊ တဦးသားက၊ ငါ့ဗ်ဳိင္းမွန္လ်က္၊ သင့္လက္နက္ေၾကာင့္၊ အသက္ခႏၶာ၊ ဆံုးရရွာၿပီ၊ သာမညဗ်ဳိင္း၊ ေဘာမပိုင္းႏွင့္၊ ေန႔တိုင္းရက္စဥ္၊ ေရႊစင္တက်ပ္၊ ခ်ီလာလတ္၍၊ မျပတ္ငါ့အား၊ ေပးလာျငား၏၊ စကားထိုသို႔၊ ဆိုတံုၿမိဳ႕ေသာ္၊ မခ်ဳိ႕ဧကန္၊ အကယ္မွန္မူ၊ ယမန္လူက၊ ထို႔တူေပးျငား၊ ႏွစ္,လ မ်ားကို၊ မိန္႔ၾကားစမ္းပါ၊ ဆိုေသာခါလွ်င္၊ ၾကာရွည္လွၿပီ၊ အခါလည္ဟု၊ ေျပာသည္ခဏ၊ ေရတြက္ဆေသာ္၊ သံုးရာ့ေျခာက္ဆယ္၊ ထိုရက္၀ယ္တြင္၊ ေရႊစင္သံုးရာ၊ ေျခာက္ဆယ္သာၿပီ၊ ငါ့အိမ္ေရွ႕တြင္၊ ထားသည့္အင္ကို၊ ေန႔စဥ္ခိုးယူ၊ သင္မူလက္ခံ၊ သို႔ျဖစ္ဟန္ေၾကာင့္၊ အျမန္ေပးေလ၊ ဆိုတံုေလေသာ္၊ မေနရြံ႕ေၾကာက္၊ ေပးရေျမာက္သည္၊ ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး စကားတည္း။
***
၃။ ေရစီးေဖာင္ဆန္ေျပာနည္း
ေဖာင္ႀကီးသည္ အညာသို႔ဆန္ေသာကာလ လိုရာဆႏၵရွိသမွ်ကို တင္ယူ၍ ျဖည္းညင္းသာယာစြာ ဆန္လွ်င္ လိုရာအရပ္သို႔ ေရာက္ႏိုင္သကဲ့သို႔ စကားအရာတြင္လည္း ဥပမာ ဥပေမယ်တို႔ျဖင့္ ျဖည္းညင္းသာယာစြာ လိုရာေရာက္ေအာင္ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ေရစီးေဖာင္ဆန္ေျပာနည္း” မည္၏။ ဟံသာ၀တီဘုရင္ ရာဇဓိရာဇ္က “အေဆြေတာ္” ဟု ေရးသားသည္ကို ဒြါရ၀တီမင္းက မေက်နပ္၍ ဟံသာ၀တီသားတို႔က ေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းပံုကို သာဓကထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ေရစီးေဖာင္ဆန္၊ ေျပာဆိုဟန္မွာ၊ ဒြါရာ၀တီ၊ ေရႊျပည္သနင္း၊ ဘုရင္မင္းသည္၊ တနင္းသာရီ၊ စစ္မက္ခ်ီ၍၊ ေနသည္ခဏ၊ တပ္ႀကီးခ်လွ်င္၊ ရာဇာ့ဓိရာဇ္၊ သိတံုလစ္ေသာ္၊ တားျမစ္အံ့ငွာ၊ ေတာင္းပန္စာျဖင့္၊ ပညာရွိမတ္၊ ေစလႊတ္လတ္လွ်င္၊ ထိုစာတြင္၌၊ အေဆြေတာ္ဟု၊ ေရးေဖာ္ေလခ်က္၊ မႏွစ္သက္၍၊ အမ်က္ျပင္းစြာ၊ ထြက္ေသာခါ၀ယ္၊ ရာဇာဓိရာဇ္၊ သံေတာ္စစ္က၊ အႏွစ္ရသာ၊ အထူးပါေအာင္၊ ျမတ္စြာဗုဒၶ၊ ပမာျပ၍၊ ဘုရာ့ေနာင္ေတာ္၊ ဤသို႔ေခၚဟု၊ ေဆြေတာ္လည္းစစ္၊ မင္းမျဖစ္မီ၊ အၾကည္ေတာ္ဟု၊ မေခၚထိုက္ေပ၊ မင္းဧကရာဇ္၊ ထီးေဆာင္းျဖစ္မွ၊ ဧကရာဇ္ခ်င္း၊ ဆက္စာသြင္းေသာ္၊ အေဆြေတာ္ဟု၊ ေရးေဖာ္ျမဲေပ၊ ေလွ်ာက္တင္ေလေသာ္၊ ေရႊျပည္ဘုရင္၊ သေဘာ၀င္၍၊ ေျပာအင္ဆိုနည္း၊ လြန္ေျမႇာက္ခ်ီးသည္၊ ေရစီးေဖာင္ဆန္ စကားတည္း။
***
၄။ အိုးတန္ဆန္ခပ္ေျပာနည္း
အိုးႏွင့္ဆန္သည္ တန္ေအာင္ခ်က္လွ်င္ ႏူးနပ္စြာ သံုးေဆာင္ရသကဲ့သို႔ စကားအရာတြင္လည္း မယုတ္မလြန္ႏွင့္ လိုရင္းေရာက္ေအာင္ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “အိုးတန္ဆန္ခပ္” ေျပာနည္းမည္၏။ သားေရႊအိုးထမ္းလာသည္ကို ျမင္လိုပါသည္ဟု ေျပာဆိုေသာ သု၀ဏၰသာမ၏ မိဘႏွစ္ပါး ေျပာဆိုပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
အိုးတန္ဆန္ခပ္၊ စကားရပ္ကို၊ မွတ္စိမ့္ေသာငွာ၊ အလကၤာျဖင့္၊ မယ္ပါရိက၊ ဒုကူလတို႔၊ ျဖစ္ၾကပ်က္အင္၊ မ်က္မျမင္ကို၊ သက္ငင္ဆြဲကာ၊ သု၀ဏၰာလွ်င္၊ ေတာမွာတေစ၊ လုပ္ေကၽြးေန၍၊ ရွည္ၾကာကာလ၊ တိုင္ေရာက္မွလွ်င္၊ ဗာရာ့ျပည့္ရွင္၊ မုဆိုးသြင္က၊ ေတာခြင္လည္ရာ၊ သု၀ဏၰာကို၊ ျမင္ပါေသာ္ျငား၊ ထိုသူ႔အားကို၊ သားေကာင္အသြင္၊ စိတ္၀ယ္ထင္၍၊ မဆင္ျခင္လစ္၊ ေလးႏွင့္ပစ္ေသာ္၊ ဆိုးညစ္ၾကမၼာ၊ ကံေၾကာင့္သာဟု၊ ျပစ္ဆာမတင္၊ ေမြးမိခင္ႏွင့္၊ ဖခင္ကိုသာ၊ လုပ္ေကၽြးပါဟု၊ သာယာသံခ်ဳိ၊ ေလွ်ာက္ပန္ဆို၍၊ ထိုခဏတြင္၊ ဇီ၀ိန္ျပတ္ေႂကြ၊ သားေမာင္ေသမွ၊ မိႏွင့္ဖတို႔၊ ေရာက္လာၾကလွ်င္၊ သိၾကားျမင္ေသာ္၊ ပူပင္ေသာက၊ မရွိၾကလင့္၊ သားလွသက္ရွင္၊ မ်က္စိျမင္ႏွင့္၊ ေရႊစင္သျပာ၊ အိုးရတနာကို၊ လိုရာတခု၊ ေလွ်ာက္တင္ျပဳေလာ့၊ ယခုအလို၊ ျပည့္အ့ံဆိုလွ်င္၊ လိုရာမတ၊ ေရႊအိုးရ၍၊ သားလွမ်က္ႏွာ၊ ျမင္လိုပါဟု၊ သံုးျဖာလံုးကို၊ သိမ္းပိုက္ဆိုသည္၊ ဉာဏ္ကို အားကိုး၊ စကားမ်ဳိးသည္၊ အိုးတန္ဆန္ခပ္ ေျပာနည္းတည္း။
***
၅။ ဆီပြတ္က်ည္ေပြ႔ ေျပာနည္း
ဆီကိုရေအာင္ ပြတ္သည့္အခါတြင္ အထပ္ထပ္အခါခါ ပြတ္ရသကဲ့သို႔ အလိုရွိေသာ စကားကို အထပ္ထပ္ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ဆီပြတ္က်ည္ေပြ႔ေျပာနည္း” မည္၏။ ဘုရားပိႏၷဲတိုင္ကိစၥ ေဆြးေႏြးရာ၌ မန္က်ည္းႏွစ္ လည္းေကာင္း၊ ကၽြန္းလည္းေကာင္း။ ရွားႏွစ္လည္းေကာင္း၊ ကၽြန္းလည္းေကာင္းဟု ေျပာဆိုပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ဆီပြတ္က်ည္ေပြ႔၊ ေျပာဆိုေလ့မွာ၊ မင္းရာဇာသည္၊ မဟာေစတီ၊ တည္ရာၾကံ့ခိုင္၊ ပိႏၷဲတိုင္ကို၊ အလိုရွိလစ္၊ မန္က်ည္းႏွစ္လွ်င္၊ က်စ္လစ္အသား၊ မာ၏လားဟု၊ ေမးျငားေသာခါ၊ မန္က်ည္းလည္းမာ၊ ကၽြန္းလည္းမာဟု၊ ပညာအေလ်ာက္၊ ဆိုတံုေျမာက္၍၊ ေနာက္ထပ္တခါ၊ ရွားႏွစ္သာလွ်င္၊ မာပါလိမ့္သား၊ ေမးျပန္ျငားေသာ္၊ ရွားႏွစ္ကားမာ၊ ကၽြန္းလည္းမာဟု၊ ထပ္ကာမေန၊ ေလွ်ာက္တင္ေလ၍၊ မင္းဧကရာဇ္၊ ကၽြန္းသားစစ္ကို၊ ႏွစ္သက္ခ်မ္းေျမ့၊ ေဘာ၀ယ္ေတြ႔သည္၊ ဆီပြတ္က်ည္ေပြ႔ ေျပာနည္းတည္း။
***
၆။ ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္ေျပာနည္း
ဆင္ေ၀ွ႔မည္ဟု လိုက္လွ်င္ လြတ္ရာလြတ္ေၾကာင္း တိမ္းေရွာင္က ခ်မ္းသာသကဲ့သို႔ စကားအရာတြင္လည္း မိမိအဖို႔ ေဘးေရာက္မည့္စကားကို ေရွာင္လႊဲ၍ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္ေျပာနည္း” မည္၏။
ရက္မေအာက္ ေျမႀကီးထိ ေရႊခ်ထားေသာ အိမ္ေရွ႕မင္း၏ ေက်ာင္းမွ ေရႊမ်ားကို ၿမိဳ႕၀န္မင္းက အဖ်က္ခိုင္းရာ အိမ္ေရွ႕မင္းစိတ္ဆိုးသည္ကို ေျပလည္ေအာင္ ေလွ်ာက္ထားေသာ ၿမိဳ႕၀န္၏ စကားကို သာဓကထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္၊ ပမာေဆာင္ေသာ္၊ ဘုန္းေခါင္ညီရင္း၊ အိမ္ေရွ႕မင္းသည္၊ ၾကည္ျခင္းသဒၶါ၊ ေက်ာင္းေဆာက္ရာတြင္၊ တြင္းျပင္ထက္ေအာက္၊ ေျမသို႔ေရာက္ေအာင္၊ တေျပာင္ေျပာင္ပင္၊ အေရာင္ဓီးဓီး၊ ယိုစီးမတတ္၊ ေရႊခ်လတ္လွ်င္၊ ၿမိဳ႕၀န္ျမင္ေသာ္၊ မေလ်ာ္ေလခ်က္၊ တိုက္ပြတ္ဖ်က္၍၊ ရက္မေအာက္က၊ ေျမသို႔က်မွ၊ သိရေသာခါ၊ ဒါယကာလွ်င္၊ ျပင္းစြာအမ်က္၊ ေဒါသထြက္၍၊ ခ်က္ခ်င္းသတ္မည္၊ ေခၚေစသည္တြင္၊ ရွိဦးတင္လ်က္၊ အရွင္ဘုရား၊ သတို႔သားလွ်င္၊ မင္းဖ်ားဧကရာဇ္၊ ျဖစ္မည္ဧကန္၊ မုခ်မွန္၍၊ ထိုယံကာလ၊ ေက်ာင္းေဆာက္မွလွ်င္၊ ေရႊခ်ဖို႔ရာ၊ ခၽြင္းသည္သာဟု၊ ပညာေရွ႕ေဆာင္၊ ရန္ေ၀ွ႔ေရွာင္သည္၊ ေနာက္ေနာင္မွတ္ရန္ စကားတည္း။
***
၇။ ေတာင္သူယာခုတ္ေျပာနည္း
ေတာင္သူတို႔သည္ ယာခုတ္လွ်င္ ျခံဳငယ္သစ္ပင္ငယ္တို႔ကို ဦးစြာရွင္းလင္း ခုတ္ထြင္ၿပီးမွ သစ္ပင္ႀကီးမ်ားကို လွဲသကဲ့သို႔ စကားအရာတြင္လည္း ဦးစြာ စကားငယ္ကိုေျပာ၍ ေနာက္မွ စကားႀကီးမ်ားကို ေျပာျခင္းျဖင့္ အႏိုင္ယူျခင္းသည္ “ေတာင္သူယာခုတ္ေျပာနည္း” မည္၏။ အမတ္ႀကီးေလးဦးႏွင့္ မေဟာသဓာသုခမိန္တို႔ ဥစၥာႏွင့္ ပညာ ဘယ္ဟာက ျမတ္သည္ဟူေသာ အျငင္းပြါးပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ေတာင္သူယာခုတ္၊ မိန္႔ထုတ္၀စန၊ ပံုဆိုျပေသာ္၊ ရ႒၀ိေဒ၊ ၀ိဓိျပည္၌၊ ၀ိေဒဟရာဇ္၊ မင္းစစ္နရိန္၊ ဘုန္းရာဇိန္၏၊ သုခမိန္ေက်ာ္၊ မေဟာ္ပညတ္၊ သိန္းအမတ္တ္ို႔၊ ဆိုလတ္မ်ားစြာ၊ စကားမွာ၌၊ ပညာဓန၊ ထိုႏွစ္၀တြင္၊ ဓနအျမတ္၊ သိန္းအမတ္က၊ ဆိုလတ္ေသာခါ၊ ပညာသာျမတ္၊ မေဟာ္မတ္က၊ ထပ္၍တဖန္၊ ဆိုေလျပန္ေသာ္၊ မေဟာ္သဓာ၊ ငယ္ႏုစြာမို႔၊ မွန္ရာမသိ၊ ဥစၥာရွိမွ၊ ခယ၀ပ္တြား၊ လူအမ်ားတုိ႔၊ စကားနာခံ၊ သိန္းဆိုျပန္ေသာ္၊ မေဟာ္၀ိဒူ၊ သိတတ္သူက၊ ဓနဥစၥာ၊ ရွိေပရွာလည္း၊ ေရာဂါဥပဒ္၊ ကပ္ၿငိေသာခါ၊ မသိပါလွ်င္၊ ပညာရွိေရွ႕၊ ဆည္းကပ္၍သာ၊ မွီခိုလာ၏၊ ေျပာျပန္ဘိက၊ ၀ိေဒဟရာဇ္၊ ရွင္မင္းစစ္သည္၊ အႏွစ္ဥစၥာ၊ ရတနာႏွင့္၊ ျပည္ရြာရ႒၊ အစိုးရ၍၊ မ်ားစြာ့လူေပါင္း၊ ခ၀ပ္ေညာင္းသည္၊ စကားခ်ီေသာ္၊ မေဟာ္ေသနက၊ ပ႑ိတက၊ ဗုဒၶျမတ္စြာ၊ စိေႏၲယ်ာမွာ၊ ဥစၥာမရွိ၊ သို႔ျဖစ္ဘိလည္း၊ ဉာဏ္ႀကီးျမဳေတ၊ ထြန္းေတာက္ေ၀၍၊ ေဒ၀,ျဗဟၼာ၊ မႏုႆာတို႔၊ ပူဇာၿမိဳ႕ဟု၊ ဗဟု၀စနာ၊ ေျပာၾကရာတြင္၊ ေရွးလွ်င္အစ၊ သိမ္ငယ္ပဟု၊ ေနာက္မွႀကီးလွ်က္၊ သီးသီးတက္၍၊ မိန္႔ျမြက္ထူေထာင္၊ ဉာဏ္စြမ္းေျပာင္သည္၊ ေတာင္သူယာခုတ္ စကားတည္း။
***
၈။ ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္ေျပာနည္း
ၾကက္တို႔၏ သေဘာသည္ ခြပ္မည္ျပဳေသာအခါ ေနာက္သို႔ ဆုတ္ဟန္ျပဳ၍ တကယ္ခြပ္ေသာ အခါမွသာ စီး၍ ခြပ္သကဲ့သို႔ စကားအရာတြင္လည္း သူ႔အလိုကို လိုက္တန္သေရြ႕ လိုက္ၿပီးလွ်င္ စီးသာေသာအခါမွ စီးလ်က္ ေျပာေသာစကားမ်ဳိးသည္ “ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္ေျပာနည္း” မည္၏။ က၀ိေသတၱဳမဥၨဴသာက်မ္း၌ ေဖာ္ျပပါရွိေသာ တ႐ုတ္ငေရႊၾကည္၏ မီးေလာင္ျခင္းကိစၥအတြက္ တ႐ုတ္သံမ်ားႏွင့္ အမတ္ႀကီး ဦးေပၚဦးတို႔ အျပန္အလွန္ေျပာဆိုပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္၊ ေျပာလစ္၀စန၊ ရကၡပုရံ၊ တိုင္းႏိုင္ငံက၊ ဉာဏ္ပညာရွိ၊ မတ္က၀ိႏွင့္ ျပည္ႀကီးအင္း၀၊ နဂရတြင္၊ မတ္လုလင္တုိ႔၊ ႏိုင္ဖို႔စကား၊ စစ္ထိုးျငားေသာ္၊ ႏွစ္ပါးျပည္ရြာ၊ စည္ပင္သာဟု၊ ႏွစ္ျဖာႏွစ္၀၊ ေျပာၾကေလရာ၊ ရာသီဆယ့္ႏွစ္လ၊ လူထိုမွ်တို႔၊ ပြဲမွမခ်ဥ္း၊ အင္း၀က၀ိ၊ ဆိုလတ္ဘိက၊ ဓည၀တီ၊ တိုင္းေရႊျပည္မွ၊ မတ္ေက်ာ္လွလည္း၊ မ်ားစြာ့လူေပါင္း၊ ေသာင္းေသာင္းအုတ္အုတ္၊ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ကို၊ ၾကည့္သည္ဆိုေသာ္၊ ထိုအင္း၀မတ္၊ ပညာတတ္လည္း၊ ႀကီး, လတ္, ငယ္စု၊ ၾကည့္႐ႈဆိုရာ၊ ဟုတ္ပါလိမ့္မည္၊ ေနာက္ဆုတ္လည္ေရြ႕၊ အခ်က္ေတြ႔ကို၊ ႀကိဳး၍တခါ၊ တို႔ျပည္ရြာမွာ၊ ဂဇာေျပာင္ဆင္၊ ကႀကိဳးျပင္၍၊ တေန႔သံုးခါ၊ ေရခ်ပါလည္း၊ ၾကည့္လာမေရာက္၊ ေတာဆင္ေပါက္တို႔၊ ေရာက္လတ္ေသာခါ၊ ၾကည့္တို႔ပါ၏၊ ပမာပံုသြင္၊ အမတ္သင္လည္း၊ ေတာဆင္အလား၊ မယဥ္ပါး၍၊ အမ်ားအားထုတ္၊ ၾကည့္လိမ့္ဟုတ္သည္၊ ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္စကားတည္း။
***
၉။ ေရစစ္ပမာ စကားေျပာနည္း
ဓမၼက႐ိုဏ္ေခၚေသာ ေရစစ္ကို ေရတြင္ႏွစ္၍ ေရျပည့္လွ်င္ အေပါက္ကို လက္ျဖင့္ပိတ္ယူပါက ေရမထြက္ႏိုင္သကဲ့သို႔ တဘက္လူ၏စကားကို ပိတ္မိေအာင္ ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ေရစစ္ပမာ ေျပာနည္း” မည္၏။ သူငယ္ေလးေယာက္ႏွင့္ သူအိုႀကီးတို႔ ယံုတမ္းစကားေျပာၾကားပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ေရစစ္ကရား၊ စကား႐ုဠီ၊ ေျပာၾကမည္ဟု၊ ၾကံစည္ျပဳျငား၊ ေလးေယာက္သားႏွင့္၊ တပါးသူအို၊ သစၥာဆို၍၊ အလိုမတူ၊ မယံုသူကို၊ ကၽြန္မူမေသြ၊ ေစစားေလဟု၊ အၿပိဳင္ျပဳက၊ ေလး၀ေယာက္်ား၊ လူငယ္မ်ားတို႔၊ စကားေပါ့သြပ္၊ မေျပာတတ္လွ်င္၊ ထပ္၍တဖန္၊ ျမြက္ျပန္ေလတံု၊ စကားပံုမွာ၊ ၀ါပင္ကေပါက္၊ ေလးေယာက္သင္တို႔၊ ဆိုေလၿမိဳ႔ေသာ္၊ မယံုတို႔ပါ၊ ျပန္ေျပာခါလည္း၊ ကၽြန္သာအစစ္၊ ဆိုသည္ျဖစ္လည္း၊ နစ္အံ့ကၽြန္တြင္း၊ အရင္းအဖ်ား၊ ဘုိးသက္ၾကားလွ်င္၊ ဆီးတားပတ္ရစ္၊ စကားျမစ္သည္၊ ေရစစ္ကရား ေျပာနည္းတည္း။
***
၁၀။ ခက္တင္ေမာင္းနင္း ေျပာနည္း
သူ႔စကားကို ဟုတ္၏လည္းမဆို၊ မဟုတ္ဟုလည္းမဆိုဘဲ မတင္မက် ေျပာဆိုျခင္းသည္ “ခက္တင္ေမာင္းနင္းေျပာနည္း” မည္၏။ “ဤသူ ငါ့တူမဟုတ္ဟု မည္သူေျပာသနည္း” ဟု ေတာင္ဖီလာဆရာေတာ္ ေျပာၾကားပံုကို သာဓက ထုတ္အပ္၏။

လကၤာ
ခက္တင္ေမာင္းနင္း၊ ေျပာဆိုရင္းမွန္၊ ယမန္ေရွးခါ၊ မတ္ဗိုလ္ပါတို႔၊ ယုတ္မာဆိုးညစ္၊ သူခိုးစစ္ကို၊ သတ္ပစ္အံ့ငွာ၊ ဖမ္းယူရာတြင္၊ သာမညသူ၊ မဟုတ္မူ၍၊ ေတာင္ဖီလာဆရာ၊ တူရင္းခ်ာဟု၊ ဆိုရွာအတြင္း၊ မတ္ခပင္းလည္း၊ ကပ္ခ်ဥ္းဆရာ၊ ေလွ်ာက္တံုပါေသာ္၊ ဆရာေတာ္လည္း၊ ျမြက္ေဖာ္ငါ့တူ၊ ေျပာလိုက္မူက၊ ငါ့မွာမုသား၊ မလြတ္ျငားေခ်၊ မေျပာေနလည္း၊ ေသအံ့လုလင္၊ ဉာဏ္ဆင္ျခင္၍၊ လုလင္တူရင္း၊ မဟုတ္ျခင္းကို၊ ဘယ္သူဆိုဟု၊ ျမြက္ဆိုမိန္႔ဟ၊ မ်က္ေမွာင္ခ်၍၊ မက်မတင္၊ ေျပာေသာသြင္သည္၊ ခက္တင္ေမာင္းနင္း ေျပာနည္းတည္း။
***

ရည္ညႊန္း။ ... ။ ဗုဒၶဘာသာ အေျခခံလက္စြဲ ဆယ္ေစာင္တြဲ