အားရေနလို႔ ... အားက်ေစဖို႔ ... (အပိုင္း ၃)

အပိုင္း ၂ တင္ၿပီး တလေလာက္ၾကာမွ အပိုင္း ၃ တင္တဲ့စခန္း ေရာက္ပါေတာ့တယ္။ အပိုင္း ၃ ကို ေနာက္ဆံုးအပိုင္း အေနနဲ႔ တင္ခ်င္တာမို႔ နည္းနည္းေတာ့ ရွည္သြားပါတယ္။ ဒါေတာင္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ခ်ဳံ႕ပစ္ထားရတာပါ။ ပို႔စ္က ရွည္ေနတာေၾကာင့္ အခ်ိန္ေပးၿပီး လာဖတ္သူေတြကို အားလဲနာပါတယ္။ ဖတ္ရတာ မၿငီးေငြ႔ဘူးလို႔လဲ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။

***

(အပိုင္း ၂ မွ အဆက္)

ေမ - ဘာသာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျပည့္ျပည့္ရဲ႕ ခံယူခ်က္နဲ႔ ငယ္စဥ္ကေန ခုခ်ိန္ထိ အျမင္ေျပာင္းလဲ လာပံု အက်ဥ္းကို ေျပာျပပါအံုး။
ျပည့္ - ၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွာ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္ကို စတက္ၿပီး ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိကို ေလွ်ာက္ျဖစ္တယ္၊ တပည့္ေတာ္ အခုခ်ိန္မွာ အေကာင္းဆံုး တကၠသိုလ္မွာ ၀င္ၿပီးၿပီ၊ အေဖတို႔ကလဲ စီးပြါးေရး ေတာ္ေတာ္ေလးကို အဆင္ေျပေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ အတက္ရွိရင္ အက်ရွိမွာပဲ ဆိုတဲ့အသိျဖစ္ေပၚလာခဲ့တယ္ … ေလာကဓံေပါ့ေလ … အဲဒါကို ခံႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆိုၿပီး ေလွ်ာက္ဖူးတယ္။ ဆရာေတာ္က တရားထိုင္ခိုင္းတာနဲ႔ တပတ္တရက္ ေတာက္ေလွ်ာက္ထိုင္ျဖစ္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ပထမဆံုး တရားထိုင္ျဖစ္တာက အေကာင္းအဆိုး ေလာကဓံကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေအာင္ပါ။

အဲဒီေႏြမွာပဲ ေမေမက ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး ကုေတာ့ အဆင့္က လြန္ေနၿပီ၊ ၂၀၀၆ မွာ ေမေမဆံုးၿပီးေတာ့ ၂၀၀၇ မွာ ေဖေဖနဲ႔ အစ္မက သဲအင္းဂူမွာ တရားစခန္း၀င္ၾကတယ္၊ အဲဒီတုန္းကေတာ့ သမီးက တရားစခန္း မ၀င္ေသးဘူး။ ေမေမဆံုးေတာ့ သမီးရဲ႕ ၀မ္းနည္းမႈကို ျပတာက တျခားသူေတြနဲ႔မတူဘူး၊ တျခားသူေတြလို ထိုင္ငိုမေနဘူး။ သမီးရဲ႕ ဝမ္းနည္းမႈကို ကိုယ္သြားခ်င္တာသြား လုပ္ခ်င္တာလုပ္ၿပီး ဖံုးကြယ္ခဲ့တာေပ့ါ၊ အဲဒီတုန္းက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဆိုးလိုက္ေသးတယ္။ ေဒါသေတြႀကီးၿပီး ရွိသမွ် လူေတြနဲ႔ ရန္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ေတာ့မွ မျဖစ္ဘူး တရားထိုင္မွပဲ ဆိုၿပီး ၂၀၀၇ သႀကၤန္အၿပီးမွာ ေအာင္လံ သဲအင္းဂူဆရာေတာ္ရဲ႕ တရားစခန္း၀င္တယ္။ အဲဒီတုန္းက ဆရာေတာ္ေဟာတဲ့ တရားေတြထဲမွာ တရားထိုင္တယ္ဆိုတာ ေသတတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးတာတဲ့။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ တရားထိုင္တဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္က ေျပာင္းသြားျပန္ေရာ၊ ေလာကဓံကေန ေသတတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္တဲ့ဆီ ေရာက္သြားတယ္။

သီလရွင္ ၀တ္ခဲ့စဥ္တုန္းက

၂၀၀၈ မွာ သီလရွင္၀တ္ေတာ့ အျမင္ ထပ္ေျပာင္းသြားျပန္တယ္၊ နိဗၺာန္ေရာက္ခ်င္တာေပါ့၊ ျဗဟၼာ့ျပည္မွာေတာင္ ဒုကၡရွိတယ္ဆိုေတာ့ ဒုကၡအားလံုးခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ နိဗၺာန္ေရာက္ေအာင္ တရားထိုင္ရမယ္ ဆိုတဲ့အသိျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ၂၀၀၈ ႏွစ္ကုန္ပိုင္းေလာက္ အဂၤလန္ ျပန္ေရာက္တာေတာင္ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား တရားထိုင္ျဖစ္တယ္။ တေန႔ ႏွစ္ႀကိမ္ေလာက္ အခ်ိန္အၾကာႀကီး တရားထိုင္ ျဖစ္တာေပါ့။ အဲေတာ့ ဘာျဖစ္လာလဲဆိုေတာ့ တရားအလုပ္ပဲ လုပ္ခ်င္ေနခဲ့ ေတာ့တာ။ ဒါေပမယ့္ လူ႔ေလာကထဲမွာပဲေန ေနတုန္းဆိုေတာ့ တရားဘက္ကိုပဲ လိုက္စားေနလို႔ မရတဲ့အေျခအေနမ်ဳိးေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။

ေနာက္ေတာ့ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္းကို ေလ့လာမယ္ဆိုၿပီး ေက်ာင္းျပန္တက္တယ္။ သမီးရဲ႕ SOASက ဆရာမလဲ ေတာ္ေတာ္ေလး ေက်းဇူးႀကီးပါတယ္၊ ပရိယတ္ဘက္ကေန ေလာကဓမၼ ႏွစ္ခုလံုး ျမင္ႏိုင္ေအာင္ သင္ေပးတယ္။ အခုေတာ့ ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိ အပါအ၀င္ ဆရာေတာ္ႀကီးေတြ ေဟာေျပာ ဆံုးမၾကသလို ေလာက ဓမၼ ႏွစ္ခုလံုး မွ်ေအာင္ ၾကည့္ဖို႔နဲ႔ အေသတတ္ အေနတတ္ဖို႔ တရားအားထုတ္ျဖစ္ပါတယ္။

ေမ - MA အတြက္ dissertation က ဘာေခါင္းစဥ္ လုပ္ရတာလဲ။ စာလံုးေရ ဘယ္ေလာက္ေရးရလဲ။
ျပည့္ - စီးပြါးေရးသမားေကာင္း ႏွင့္/သို႔မဟုတ္ ဗုဒၶဘာသာေကာင္းတေယာက္။ ေခတ္သစ္ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီးပြါးေရး အေလ့အက်င့္ ထံုးစံမ်ားကို သမၼာအာဇီ၀ ႐ႈေထာင့္ျဖင့္ ေလ့လာျခင္း ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ပါ။ အဲဒါ စာလံုးေရ တေသာင္း သတ္မွတ္ထားတယ္။ သမီးကေတာ့ ႏွစ္ေထာင္ပိုသြားလို႔ ၁၂၀၀၀ ျဖစ္သြားတယ္။

ေမ - အဲဒါကို ျမန္မာျပည္မွာ ျပန္ၿပီးလုပ္ခဲ့တာလား။
ျပည့္ - ဟုတ္တယ္အမ၊ ျမန္မာျပည္မွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က ဇြန္ က ၾသဂုတ္အထိ အင္တာဗ်ဴးေမးခြန္းေတြ လုပ္တယ္။ ေဖေဖ့စီးပြါးေရးကို အဓိကေပါ့။ ေနာက္ၿပီး တျခား ျပည္၊ သံုးဆယ္နဲ႔ ရန္ကုန္မွာရွိတဲ့ ကုန္သည္ေတြကိုလဲ အင္တာဗ်ဴးလုပ္တယ္။ ကုန္သည္ေတြအျပင္ ႏွစ္လံုးထီေရာင္းတဲ့ အကိုႀကီးတေယာက္လဲ ပါေသးတယ္။ ေနာက္ၿပီး မိုး၀င္းဇာတ္မွာ ဦးမိုး၀င္းတို႔ တင္ဇာမိုး၀င္းတို႔ကိုလဲ အင္တာဗ်ဴးခဲ့တယ္။ ေနာက္ၿပီး ဟိုတယ္မန္ေနဂ်ာတေယာက္ကို ဗ်ဴးတယ္၊ အဲဒီလိုမ်ဳိးေပါ့ အင္တာဗ်ဴးတာ (၄၅) ေယာက္ေလာက္ရွိမယ္။


(၁) ျမန္မာျပည္မွာ fields work ဆင္းစဥ္ မယ္ႏုအုတ္ေက်ာင္း၌ (၂) သံဃာေတာ္မ်ားအား ဆြမ္းေလာင္းေနစဥ္

ေမ - ျပည့္ျပည့္ အဲဒီလို အင္တာဗ်ဴးေတာ့ ဘယ္လိုျမင္လဲ၊ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေပါ့ သမၼာအာဇီ၀နဲ႔ ညီတယ္ ျမင္လား မညီဘူးျမင္လား။

ျပည့္ - မ်ားေသာအားျဖင့္ မညီဘူးလို႔ပဲ ေျပာၾကတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ဥပမာ ခိုးတာ ဘာညာေတြလဲ ရွိခ်င္ ရွိမွာေပါ့။ တခ်ဳိ႕ကလဲ ညီတယ္လို႔ ေျပာၾကတာပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ သမီးကေတာ့ ညီတယ္ မညီဘူးဆိုတာ စေကာ္လာတေယာက္ အေနနဲ႔ ဆံုးျဖတ္လို႔ မရဘူးဆိုေတာ့ သူတို႔ေျပာသလိုပဲ ေရးရတာေပါ့။

သမၼာအာဇီ၀နဲ႔ ညီတယ္ မညီဘူးဆိုတာထက္ ျမန္မာျပည္ကလူေတြက မ်ားေသာအားျဖင့္ ေစတနာကို ဦးစားေပးတာပါပဲ။ ႏွစ္လံုးထီနဲ႔ ဇာတ္ပြဲကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ စိတ္၀င္စားဖို႔ ေကာင္းတယ္။ ႏွစ္လံုးထီ သမားဆိုရင္ သမၼာအာဇီ၀မက်ဘူးလို႔ အားလံုးက ေျပာၾကတာပဲ။ သမီးေမးတဲ့ အကိုႀကီးကေတာ့ သူ အဲဒီအလုပ္ လုပ္လာတာ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ ဆယ့္ငါးႏွစ္ ၀န္းက်င္ေလာက္ရွိၿပီ။ သူက မနက္ဆိုရင္ ဘုရားရွိခိုး၊ ပရိတ္ရြတ္၊ တရားထိုင္၊ ရပ္ကြက္ထဲမွာလဲ အပတ္စဥ္ဆြမ္းေလာင္းတဲ့ အသင္းမွာ သူက ေခါင္းေဆာင္၊ ေသြးလွဴတာတို႔ ဘာတို႔လိုမ်ဳိး လူမႈေရးေတြလဲ လုပ္တယ္၊ ေနာက္ၿပီး သူက ေန႔တိုင္း တခုခု လွဴတယ္၊ ပန္းေရာင္းတဲ့သူေတြ မသန္မစြမ္းသူေတြကို လွဴတယ္။ ဘာလို႔ ျပန္လွဴလဲ ေမးေတာ့ သူတို႔ ေခၽြးနည္းစာေလးနဲ႔ ႏွစ္လံုးထီလာထိုးၾကတာဆိုေတာ့ သူက အျမတ္ႀကီးစားသလို မျဖစ္ရေအာင္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ျပန္လွဴတာလို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္လားေတာ့ မသိဘူး သူက ႏွစ္လံုးထီသာ ေရာင္းတယ္ သူ႔ဟာနဲ႔သူ လည္ပတ္ေနတာပဲ။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ စိတ္ထားေကာင္းတယ္ေပါ့ေနာ္။

ဇာတ္ပြဲလဲ အဲဒီလိုပဲ၊ အဘိဓမၼာ႐ႈေထာင့္က ၾကည့္ရင္ေတာ့ တဏွာကို ပြါးေစတတ္တယ္ေပါ့။ သမၼာအာဇီ၀ ႐ႈေထာင့္က ၾကည့္ရင္ေတာ့ သမၼာအာဇီ၀ က်တယ္လို႔ ေျပာရင္လဲ ရပါတယ္။ ကိုယ့္ခြန္အားနဲ႔ ႐ိုးသားစြာ အသက္ေမြးၾကတာပဲ။ ဦးမိုး၀င္းကလဲ ခုခ်ိန္မွာ ဆရာေကာင္းေတြနဲ႔ ေတြ႔ၿပီး တရားထုိင္တာေတြ ဘာေတြလုပ္ေနၿပီ။

ေနာက္ဆံုး conclusion ခ်ရရင္ေတာ့ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဗုဒၶတရားေတာ္ကို ေျဖေဆးအေနနဲ႔ သံုးၾကတာမ်ားတယ္။ ေကာင္းတဲ့ဘက္က ျပန္ေတြးၿပီး ေျဖၾကတာပဲ၊ ႏွစ္လံုးထီ သမားဆိုလဲ ႏွစ္လံုးထီေရာင္းေပမဲ့ ေကာင္းတာေတြ ျပန္လုပ္တယ္။ အဲဒါကေတာ့ သေဘာက်ဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ သမၼာအာဇီ၀ က်တာ မက်တာကေတာ့ စိတ္ထားေပၚ ေစတနာေပၚ မူတည္တာပါပဲ။

ေမ - အဲဒီေခါင္းစဥ္က ျပည့္ျပည့္ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေရြးတာလား။
ျပည့္ - ဟုတ္တယ္၊ ဟုတ္တယ္ဆိုတာကလဲ ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိတို႔နဲ႔ စကားေျပာရင္းဆိုရင္းနဲ႔ အိုင္ဒီယာရလို႔။ dissertation အတြက္က ၂ လ ၃ လ ေလာက္ႀကိဳၿပီးေခါင္းစဥ္ေပးရတယ္။ အဲဒါမွ သူတို႔က approve လုပ္တာ။

ေမ - ဒီဘာသာရပ္ေလ့လာရာမွာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစဖို႔ တျခား ဘာသင္တန္းေတြ တက္ခဲ့ေသးလဲ။
ျပည့္ - MA မစခင္ ၂၀၀၉ ၾသဂုတ္လတုန္းက ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္မွာ ပေရာ္ဖက္ဆာ Gombrich နဲ႔ ပါဠိ intensive course ၁၁ ရက္ တက္လိုက္ေသးတယ္။ SOAS မွာ MA တက္ေနရင္းနဲ႔လဲ ပါဠိကိုတြဲတက္ရတယ္။ basic နဲ႔ intermediate ဆိုၿပီးရွိတာ၊ သမီးက basic ယူထားတာေပါ့။

အခု PhD တက္ေတာ့ Research နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ သင္တန္းေတြ တက္ရတယ္။ SOAS ကပဲ provide လုပ္ေပးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ပထမႏွစ္ PhD တိုင္း တက္ရတယ္ မတက္မေနရေပါ့။ အင္တာဗ်ဴး skill အတြက္ သင္တဲ့ course ေတြလဲ တက္ရေသးတယ္။

ေမ - တျခားေရာ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ဘာသင္တန္းေတြ တက္ခဲ့ေသးလဲ။
ျပည့္ - အဘိဓမၼာအေျခခံကို တိပိဋက ဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶမာ ဒီမွာရွိတုန္းက သင္ဖူးတယ္။ ေနာက္ၿပီး ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ ဆရာေတာ္ ဦးတိေလာကနဲ႔ အဘိဓမၼာ အေျခခံ သင္တယ္။ ပ႒ာန္းကို အင္းစိန္ရြာမ ဆရာေတာ္ဆီမွာ (၃၄) ရက္ တက္ခဲ့ေသးတယ္။ အဆင့္ျမင့္ ေႏြရာသီ ယမိုက္ ပ႒ာန္းသင္တန္းေပါ့။ သမီးက ယမိုက္ေတာ့ မတက္ခဲ့ဘူး၊ ပ႒ာန္းပဲ တက္ခဲ့တာ။ အဲဒါက သံဃာေတာ္ေတြနဲ႔ ဆရာေလးေတြကို ပထမႀကီးအတြက္ ျပင္ဆင္ေပးတဲ့ သင္တန္းေပါ့။ အဲဒီမွာ ပ႒ာန္းက တေန႔ကို တနာရီခြဲ စာ၀ါလိုက္ရတယ္။ နာရီ၀က္ကို ဆရာေတာ္က အဘိဓမၼာအေျခခံ သင္ေပးတယ္။ သမီးက သံဃာေတာ္ေတြ စာ၀ါလိုက္နည္းမ်ဳိး လုိက္ေပမဲ့ အေတြးအေခၚနဲ႔ သင္ပံုသင္နည္းကို ယူရတာပါပဲ။

ေမ - ပ႒ာန္းစာ၀ါလိုက္ရတာေရာ အခက္အခဲရွိလား။
ျပည့္ - တခ်ဳိ႕ေနရာေတြေတာ့ သိပ္နားမလည္ဘူး။ ပစၥည္းယွဥ္တာေတြ အရေကာက္နဲ႔ တြဲရတာေတြကေတာ့ ခက္ခဲတာေပါ့။ ေနာက္ၿပီး ပါဠိသဒၵါနဲ႔ ယွဥ္ေျပာတာမ်ဳိးက်ေတာ့ ကိုယ္ကပါဠိသင္ထားေပမဲ့ သဒၵါက်ေတာ့ မရဘူး။ အေနာက္ႏိုင္ငံမွာ ပါဠိကုိသင္တာက အတိုနည္းနဲ႔ သင္တာ၊ သဒၵါက ကိုယ္သံုးရမယ့္ သဒၵါေလာက္ပဲ။ အေရွ႕မွာကေတာ့ သဒၵါက်မ္းေတြကို က်က္ရတယ္ လမ္းရွည္နည္းေပါ့။

ေမ - MA တက္တုန္းက စာေမးပြဲအတြက္ ျပင္ဆင္ရတာ စာတမ္းေရးရတာတို႔ stress မ်ားတာမ်ဳိးေတြ ျဖစ္လား။
ျပည့္ - ျဖစ္တယ္ အမ၊ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္ တက္တုန္းကေတာ့ psychologically stress မ်ားတာေပါ့။ ဒီတခါကေတာ့ စာကို enjoy ျဖစ္ေတာ့ stress ျဖစ္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ physically tired ျဖစ္တယ္။ စာေမးပြဲအတြက္ စာဖတ္ရရင္ စိတ္ကေပ်ာ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ၾကာလာေတာ့ လူက ဇက္ေၾကာတက္တာမ်ဳိးလို ပင္ပန္းလာတာေပါ့။ dissertation လုပ္ေတာ့လဲ အဲဒီလိုပဲ၊ အာ႐ံုစိုက္ေရးရေတာ့ လူပင္ပန္းတာေပါ့။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တေယာက္ထဲ စာဖတ္၊ စာေရး ဆိုေတာ့ lonely လဲ ျဖစ္တယ္။

ဆရာေတာ္ဦးဓမၼသာမိက ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ကူညီပါတယ္။ တေယာက္ထဲ စာေရးရတာ lonely ျဖစ္ေနေတာ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွာ လာေရးဖို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီမွာကေတာ့ ဘုန္းဘုန္းေတြေရာ ေက်ာင္းကို လာတဲ့ ဒကာ ဒကာမေတြနဲ႔ေရာ အျမဲေတြ႔ေနေတာ့ သူတို႔ကလဲ အားေပးတယ္။ စာအေၾကာင္း မေျပာေတာင္ စကားေလးဘာေလး လာေျပာၾကေတာ့ တေယာက္ထဲလို မၿငီးေငြ႔ဘူးေပါ့။ အဲဒီ စာတမ္း၂ ခုလံုးက ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွာ ၿပီးတာ။

(၁) ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိႏွင့္ (၂) ဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶမာလာႏွင့္

ေမ - PhD ဆက္လုပ္ဖို႔ နဂိုထဲက ရည္ရြယ္ထားတာလား။
ျပည့္ - PhD ဆက္လုပ္ဖို႔က မာစတာမၿပီးခင္ကတည္းကာ apply လုပ္ရတယ္။ ဆရာမကလည္း လုပ္ဖို႔ အားေပးတယ္။ သမီးကလဲ နဂိုထဲက PhD လုပ္ဖို႔ ရည္မွန္းခ်က္ရွိလို႔ apply လုပ္လိုက္တာ၊ apply လုပ္တုန္းကေတာ့ အခုေရးေနတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ လုပ္တာ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီတုန္းက meditation အေၾကာင္း လုပ္မလိ႔ု စိတ္ကူးထားတာ။ ျမန္မာျပည္မွာရွိတဲ့ meditation ဆိုင္ရာ tradition ေတြနဲ႔ business community ေတြရဲ႕ ဆက္စပ္ပံုေပါ့။ အဲဒါကို proposal ေရးၿပီးတင္လိုက္တာ။

တင္လဲတင္လိုက္ၿပီးေရာ တျခားသူေတြဆိုရင္ conditional offer ဆိုၿပီးလာတယ္။ MA မွာ ဘာရမွ PhD တက္ခြင့္ရမယ္ ဆိုတာမ်ဳိးေပါ့။ သမီးက်ေတာ့ unconditional ဆိုၿပီးလာတယ္။ သမီးေတာင္ အံ့ၾသသြားတယ္။ condition လဲ မပါဘူးေပါ့ေလ၊ အဲဒါဆို တက္ရမွာေတာ့ ေသခ်ာေနၿပီေပါ့။ ေတာ္ေသးတယ္ MA မွာ အမွတ္ေကာင္းေကာင္း ထြက္လာလို႔။

အဲဒီတုန္းက MA dissertation ၿပီးခ်ိန္နဲ႔ သိပ္မကြာဘူး။ MA က စက္တင္ဘာ ၁၅ရက္ေန႔ ၿပီးတယ္ဆိုရင္ PhD အတြက္ enroll လုပ္တာက စက္တင္ဘာ ၂၅ မွာလုပ္ရတယ္၊ ေအာက္တိုဘာ လဆန္းမွာ PhD စတယ္။

ေမ - ျပည့္ျပည့္ PhD အတြက္ အခုလုပ္ေနတဲ့ ေခါင္းစဥ္ကို ေျပာျပပါအံုး။
ျပည့္ - Living tradition of Pathana … ျမန္မာျပည္မွာ ပ႒ာန္းတရားေတာ္ျမတ္ႀကီးကို ပူေဇာ္ကိုးကြယ္ၾကတဲ့ ဓေလ့ထံုးစံနဲ႔ပူေဇာ္ကိုးကြယ္ရျခင္းအေၾကာင္းေပါ့။ အဲဒါက စာလံုးေရ တသိန္းကို ၃ ႏွစ္အတြင္း ၿပီးေအာင္ေရးရမယ္။ အခုေတာ့ သံုးေသာင္း ေက်ာ္ေလာက္ၿပီးေနၿပီ။

အခုလုပ္ေနတဲ့ ပ႒ာန္းကိုေတာ့ ဆရာမက recommend လုပ္တာ၊ ဆရာမက ျမန္မာျပည္မွာ ပ႒ာန္းက အေရးပါတယ္ဆိုတာ သိေနတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ပ႒ာန္းလုပ္ဖို႔ ေျပာတယ္။ သမီးကလဲ အစကေတာ့ စဥ္းစားအံုးမယ္လို႔ သူ႔ကို ေျပာခဲ့ေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ သူေျပာတဲ့အတိုင္းပဲ လုပ္လိုက္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ သမီး ပထမဆံုး ဗုဒၶဘာသာကို ေလ့လာမယ္ဆိုတာက ပ႒ာန္းကို ေလ့လာခ်င္တာက စတာေလ။ ဒါေပမဲ့ သမီးက တျခားသူေတြလို အဘိဓမၼာ အေျခခံ ေသခ်ာတက္ထားတာ မဟုတ္ေတာ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ confidence မရွိဘူး။

ဆရာမကေတာ့ လုပ္ဖို႔ အားေပးတယ္။ ဆရာေတာ္ ဦးဓမၼသာမိနဲ႔ ဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶမာတို႔ကို တပည့္ေတာ္ ျဖစ္ပါ့မလားလို႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ေတာ့လဲ ဆရာေတာ္ ႏွစ္ပါးလံုးက အားေပးၾကေတာ့ သမီးလဲ လုပ္ျဖစ္သြားတာ။ သမီး ဆရာမက ေတာ္ေတာ္ ေတာ္ပါတယ္။ တပည့္တေယာက္ကို force လုပ္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ တပည့္ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ အားသာခ်က္ကိုသိၿပီး တိုက္တြန္း အားေပးတာမ်ဳိးပဲ လုပ္တာ။

ေမ - PhD ဘြဲ႔ရၿပီးရင္ ဘာဆက္လုပ္မယ္လို႔ ရည္ရြယ္ထားလဲ။
ျပည့္ - PhD ၿပီးရင္ေတာ့ စာသင္တဲ့ဘက္ကို ေရာက္သြားမွာပါ၊ ၿပီးေတာ့ research တို႔ project တို႔ ဆက္လုပ္မယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းက ပ႐ိုက္ဗိတ္ funding ေတြနဲ႔ ပေရာဂ်က္တခုအတြက္ အလုပ္အပ္တာမ်ဳိးရွိတယ္။ Post doc ဆိုတာလဲ ရွိတယ္။ အဲဒါကေတာ့ after PhD မွာ pay researcher အေနနဲ႔ apply လုပ္ရမယ္။

ေမ - ျမန္မာျပည္အတြက္ေကာ ဘာေတြ ျပန္လုပ္ဖို႔ အစီအစဥ္ရွိလဲ။
ျပည့္ - ျမန္မာျပည္ကို သမီးက ႏွစ္စဥ္ ျပန္ေနတာဆိုေတာ့ တတ္ႏိုင္သေလာက္ေတာ့ လုပ္သြားမွာပါ၊ ဥပမာ ေထရ၀ါဒတကၠသိုလ္က လိုအပ္လို႔ ကမ္းလွမ္းလာရင္ အဲဒီမွာ ျပေပးဖို႔ အစီအစဥ္ရွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး conference တို႔ဘာတို႔ဆိုရင္လည္း ကူညီေပးဖို႔ရွိပါတယ္။

ေမ - ဟိုတေလာက ျပည့္ျပည့္ ထုိင္းမွာ conference တခုသြားေသးတယ္ေနာ္။
ျပည့္ - ဟုတ္တယ္၊ အဲဒီဟာက မဟာခ်ဴလာေလာင္ကြန္ Buddhist University မွာ ဌာနတခုက International Buddhist seminar ဆိုၿပီး conference လုပ္တာ အဲဒီမွာ စာတမ္းသြားဖတ္တာ။

ေမ - ဘာအေၾကာင္း ဖတ္ခဲ့လဲ။
ျပည့္ - “သုညတ” အေၾကာင္း၊ သုညတနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဖားေအာက္ tradition၊ ေနာက္ သဲအင္းဂူ tradition၊ ထိုင္းမွာရွိတဲ့ ဘိကၡဴဗုဒၶ ဒါသ အဲဒီဆရာေတာ္ရဲ႕ teaching ေတြေပါ့ေနာ္။ သူတို႔က သုညတကို ဘယ္လိုျမင္လဲ သူတို႔အတြက္က ဘာလဲဆိုတာေပါ့။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ မဟာယနေတြရဲ႕ စာေပမွာ ရွိတဲ့ သုညတက အဘိဓမၼာကို နည္းနည္း criticize လုပ္ထားတာလဲ ပါတာေပါ့။ ဥပမာ အဘိဓမၼာမွာ ပရမတၳ တရားေလးပါး ရွိတယ္။။ ဒီပရမတၳေလးပါးက တကယ္ကိုရွိတယ္ atomic reality ဆိုၿပီး ယူဆတာေလ။ အဲဒါကို atomic reality ဆိုတာက အတၱ၀ါဒနဲ႔ ဆက္စပ္ေနလား၊ အတၱဆိုတာ မရွိဘူး ေျပာေပမဲ့ ေနာက္ဆံုးက်ေတာ့ atomic reality ဆိုတာ အတၱအေနနဲ႔ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ပရမတၳတရားေလးပါးကို ကိုယ္ပိုင္၊ ကိုယ္ဆိုင္ အေနနဲ႔ ယူဆသြားႏိုင္တယ္၊ တကယ္ရွိတဲ့ အရာႀကီးဆိုၿပီး စြဲသြားႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး မဟာယာနတို႕က ေထာက္ျပတယ္။

အဲဒါကို ေထရ၀ါဒက ပ႒ာန္းနဲ႔ ေျဖရွင္းတယ္။ ပရမတၳတရားေလးပါးက အေၾကာင္းအက်ဳိးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာဆိုၿပီး ပ႒ာန္းက ေဟာထားတာ ဆိုေတာ့ စြဲထားမယ္ဆို စြဲလို႔ကို မရဘူးေပါ့။ အဲဒီဟာကို သမီးက ေပပါထဲမွာ debate လုပ္တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ဆံုး တကယ္တမ္း က်င့္စဥ္ထဲမွာ သုညတကို ဘယ္လိုနားလည္လဲ … ဆရာေတာ္ေတြက ဘယ္လို interpret လုပ္လဲေပါ့။ ဥပမာ သဲအင္းဂူဆရာေတာ္ႀကီးက စိတ္မေပၚတဲ့ ေနရာက နိဗၺာန္ … ပညတ္မတပ္ေတာ့တဲ့ ေနရာက သူ႔အတြက္ေတာ့ သုညတပဲလို႔ ေဟာခဲ့တယ္။ ႐ုပ္ခ်ဳပ္ နာမ္ခ်ဳပ္တဲ့ ေနရာက နိဗၺာန္ပဲလို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒါေတြကို သမီးရဲ႕ ေပပါထဲမွာ explore လုပ္ထားတာေပါ့။

ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ သုညတအေၾကာင္း စာတမ္းဖတ္စဥ္

ေမ - အဲဒီ conference တက္ဖို႔ ျပည့္ျပည့္ကို ဘယ္သူက ဖိတ္တာလဲ။
ျပည့္ - ဘုန္းဘုန္းတပါးက ဖိတ္လို႔ သြားရတာ။ အခုလဲ လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာ ဒီဇင္ဘာအတြက္ ေပပါ ၂ ခု ေရးရမယ္။

ေမ - အဲဒါက …
ျပည့္ - အဲဒါကလဲ ထိုင္းမွာပဲ၊ ေပပါ ၂ ခုက ဘာအေၾကာင္းလဲဆိုေတာ့ … တခုက သဲအင္းဂူနဲ႔ စြန္းလြန္း tradition ေပါ့။ အဲဒီ ႏွစ္ခုက ပရိယတၱိဘက္က လာတာမဟုတ္ဖူး က်င့္စဥ္ဘက္က တက္သြားတာဆိုေတာ့ အဲဒီ tradition ကို ေလ့လာတာ။ ေနာက္တခုက ပ႒ာန္းနဲ႔ meditation ဘယ္လိုဆက္စပ္လဲ ဆိုတာေပါ့။ အဲဒါကေတာ့ မုိးညွင္းဆရာေတာ္၊ ဖားေအာက္ ဆရာေတာ္၊ သဒၶမၼရံသီ ဆရာေတာ္ႀကီးေတြ ေဟာတဲ့တရား ဆိုရင္ ပ႒ာန္းနဲ႔ meditation ဆက္စပ္ေနတာေလ။ အဲဒီအေၾကာင္းေပါ့။ ဒီေပပါ ႏွစ္ခုက issue ကေတာ့ တခုပဲ။ ဒါေပမဲ့ တခုက ပရိယတၱိ၊ တခုက ပဋိပတၱိေပါ့ … ။ ဒါေပမဲ့ လမ္းတခုေနရာမွာေတာ့ ဆံုမွာပဲေပါ့။



ေမ - ျပည့္ျပည့္ ဒီလို စာေတြေရးဖို႔က တျခားဘာစာအုပ္ေတြ ေလ့လာရေသးလဲ။
ျပည့္ - ကံအေၾကာင္း ေရးတုန္းကဆိုရင္ မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ႀကီးရဲ႕ တရားေတြ ေလ့လာကိုးကားရတယ္။
ပ႒ာန္းဆိုရင္ မိုးညႇင္း ဆရာေတာ္ရဲ႕ စာအုပ္ေတြ ကိုးကားရတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ပတ္သက္တာ ေရးေပမဲ့ တျခားဘာသာေတြရဲ႕ discipline ေတြကိုပါ သိထားရတယ္။ history တို႔ political တို႔လဲ ဖတ္ရတယ္။ ျမန္မာ့သမိုင္း၊ ႏိုင္ငံေရး ေျပာင္းလဲပံုေပါ့။ အဲဒါေတြကို ထည့္မေရးေတာင္မွ ထည့္ေတြးရတယ္။ ထည့္မေတြးလို႔ မရဘူး။ ေတြးလြန္းေတာ့ သမီး mind က အရမ္းကို complex ျဖစ္တယ္။

သမီးတို႔ ပီအိတ္ခ်္ဒီ သမားေတြက ပထမႏွစ္မွာ upgrade လုပ္ရတယ္။ စစခ်င္း PhD/ M.phil ဆိုၿပီး လက္ခံထားတာ။ အဲဒီကေန PhD candidate အေနနဲ႔ု ေျပာင္းဖို႔က စာလံုးေပါင္း ၂ ေသာင္းေက်ာ္ ေရးရတယ္။ သမီးေရးတာ ၃ ေသာင္းေက်ာ္သြားတယ္။ အဲဒီဟာေရးတုန္းက ေတာက္ေလွ်ာက္ အဲဒီအေၾကာင္း တလေလာက္ ေတြးထားေတာ့ အေတြးက ရပ္လို႔မရဘူး။ အဲဒါကို ဆရာမက သိတယ္။ ဗိုင္ဗာ လဲထိုင္ရေသးတာဆိုေတာ့ ဗိုင္ဗာထိုင္ခါနီး ဆရာမနဲ႔ သြားေတြ႔ၿပီး ဘာလုပ္ရမလဲ ေမးေတာ့ ဆရာမက ဘာမွမလုပ္နဲ႔ အိပ္တဲ့ … နင္ အိပ္ဖို႔ပဲလိုတာတဲ့။ သူေျပာတဲ့အတိုင္း ၄ ရက္ေလာက္ တရားထိုင္ အိပ္ တရားထိုင္ အိပ္ အဲဒီလို လုပ္လိုက္ေတာ့မွ ေတြးတာေတြ ရပ္သြားတယ္။ အစက ရပ္လို႔မရဘူး၊ အိပ္လဲ အိပ္မက္ထဲမွာ ေတြးေနတာ။

ေမ - PhD လုပ္ေတာ့ေရာ ျပည့္ျပည့္ အေဖက အားေပးလား။ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းနဲ႔ မိတ္ေဆြေတြကေရာ ဒီဘာသာရပ္ သင္ယူတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုေျပာၾကလဲ။
ျပည့္ - အစတုန္းကသာ ေဖေဖက ကန္႔ကြက္ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းေတာ့ သမီးကိုခ်စ္တဲ့စိတ္နဲ႔ အားေပးပါတယ္။ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းေတြကလဲ အားေပးၾကေပမဲ့ တခ်ဳိ႕သူငယ္ခ်င္းေတြကေတာ့ ေျပာၾကတာေပါ့။ ဘာေၾကာင့္ ဒါမ်ဳိးလုပ္ရတာလဲ ေအာက္စ္ဖို႔ဒ္မွာ စီးပြါးေရးသင္ၿပီးမွ ဒီဘက္ကို ကူးေတာ့ ေၾကာင္သြားၿပီလို႔ ေျပာၾကတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ျမန္မာအသိုင္းအ၀ိုင္းထဲက ေျပာၾကတာမ်ားတယ္။ ဒီေကာင္မေလး ေဂါက္မ်ားသြားၿပီလားေပါ့။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့လဲ ဘာသာေရးကို ေလ့လာလိုက္စားၿပီး သမီးတတ္ႏိုင္သေလာက္ ဗုဒၶတရားေတာ္နဲ႕အညီ ေနျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားေနထိုင္ေတာ့ သမီးကို ေရွးရိုးႀကီး၊ conservative ျဖစ္တယ္ေပါ့။ ဥပမာ သမီးက အဂၤလန္မွာ ၁၅ ႏွစ္ေလာက္ အေနၾကာတာေတာင္ အရက္တို႔ ဝိုင္တို႔ မေသာက္ဘဲေနတယ္ဆိုေတာ့ ေခတ္မမွီဘူးေပါ့။

ေမ - အဲဒီလိုေျပာၾကေတာ့ ျပည့္ျပည့္ စိတ္ထဲမွာ ဘယ္လိုေနလဲ။
ျပည့္ - ဘယ္လိုမွ မေနဘူး။ သမီး သီလရွင္၀တ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း စိတ္လဲ ေျပာင္းတယ္ ႐ုပ္လဲ ေျပာင္းတယ္။ ႐ုပ္က အထူးသျဖင့္ ဆံပင္ေပါ့။ အရင္တုန္းက သမီးဆံပင္က ၾကမ္းၿပီး ဖြါဖြါ ေျခာက္ေျခာက္ႀကီး။ ေနာက္ေတာ့ သီလရွင္၀တ္ၿပီး ျပန္ေပါက္ေတာ့ မၾကမ္းေတာ့ဘူး ဆံပင္က ေျခာက္လဲ မေျခာက္ေတာ့ဘူး။

စိတ္ေျပာင္းတာကေတာ့ အရင္ကဆို ေဒါသ အရမ္းထြက္တာ၊ မေက်နပ္တာ မ်ားတယ္။ အခုေတာ့ ေဒါသထြက္ရင္ေတာင္ အခ်ိန္တိုသြားတယ္။ သမီးကို တရားျပတဲ့ ဆရာေလးတပါးက သူက ေျခသုတ္ပုဆိုး ေျမြစြယ္က်ဳိးလို ျဖစ္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားတယ္လို႔ ေျပာဖူးတယ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိး ကိုယ္လဲ ႀကိဳးစားတယ္။ ျဖစ္ေတာ့ မျဖစ္ေသးဘူးေပါ့ေလ ႀကိဳးစားေနတုန္းပါပဲ။

ေမ - ခုလို အခ်ိန္ေပးၿပီး ေျဖေပးတဲ့အတြက္ ျပည့္ျပည့္ကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ျပည့္ - သမီးလည္း ခုလို သမီးရဲ႕အေတြ႕အႀကံဳေတြကို အမ်ားနဲ႕ ရွယ္ခြင့္ရတဲ့ အတြက္ အမကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

***

ဒီပို႔စ္ ျဖစ္ေျမာက္ဖို႔ အခ်ိန္ေပး၍ ကူညီသူ ျပည့္ျပည့္ (ျပည့္ၿဖိဳးေက်ာ္)ႏွင့္ အိမ္သားမ်ား၊ သည္းခံၿပီး ေစာင့္စားဖတ္႐ႈၾကသူမ်ား အားလံုးကို ေက်းဇူးတင္စြာျဖင့္ ... ။

ေမဓာ၀ီ

၂၂၊ ၁၀၊ ၂၀၁၁

၂၃း၃၃ နာရီ