Save the Earth / Save Myanmar ...

က်မတို႔ ျမန္မာျပည္မွာ လတ္တေလာ ခံစားေနရတဲ့ ေရလႊမ္းမိုးမႈနဲ႔ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြကို ဖတ္ရတိုင္း ဘာလုပ္ေပးႏိုင္မလဲလို႔ အျမဲေတြးမိတယ္။ မိုးေလဝသ ဦးထြန္းလြင္က ေရႀကီးျခင္းဟာ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈေၾကာင့္ ျဖစ္တာလို႔ မီးေမာင္းထိုးျပခဲ့ၿပီး သစ္ပင္ေတြ ျပန္စိုက္ၾကဖို႔ လႈံ႕ေဆာ္သလို ကာတြန္းေအာ္ပီက်ယ္က ကာတြန္းကြက္ေလးေတြနဲ႔ သဘာဝအရင္းအျမစ္ မျဖဳန္းတီးေရး စြမ္းအင္ေခၽြတာေရးကို လူတိုင္းနားလည္လြယ္ေအာင္ ေဖာ္ျပတယ္။ တခ်ဳိ႕ကလည္း ေဖ့စ္ဘြတ္ထဲမွာ ပံုနဲ႔ စာတြဲၿပီး ထိထိမိမိ ေရးတင္တဲ့ meme ေလးေတြ ဖန္တီးၿပီး ရွယ္ၾက ေျပာၾကတယ္။ က်မမိတ္ေဆြ မမ တေယာက္ကေတာ့ ပ်ဳိးပင္ ၃၀ စိုက္ပ်ဳိးခဲ့ပါသတဲ့။ 

အဲဒါေတြ ဖတ္ရေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ (၂၀၁၃ ခုႏွစ္) တုန္းက က်မတို႔ ေက်ာင္းရဲ႕ ေႏြရာသီသင္တန္းမွာ Save the Earth ဆိုတဲ့ အစီအစဥ္ေလးတခု လုပ္ခဲ့တာကို အမွတ္ရမိတယ္။ အဲဒီအစီအစဥ္ကေတာ့ ဧၿပီလ ၂၂ ရက္ မွာ က်ေရာက္တဲ့ Earth Day အတြက္ လုပ္ခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္က စလို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ဧၿပီ ၂၂ ရက္ေန႔ကို Earth Day အျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ကမၻာအရပ္ရပ္နဲ႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိမ္းသိမ္းေရး အဖြဲ႕ေတြကပါ ပါဝင္ျပဳလုပ္လာၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

.

က်မတို႔ေက်ာင္းမွာလည္း ေက်ာင္းရဲ႕ activity လႈပ္ရွားမႈ အေနနဲ႔ Earth Day အတြက္ အဲဒီရက္ မတိုင္ခင္ကတည္းက ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ခဲ့ၾကတယ္။ ကေလးေတြအတြက္ Saving the Earth promise song ေလးရဲ႕ သီခ်င္းစာသားေလးေတြ ရွင္းျပ၊ သံၿပိဳင္သီဆိုၾကတယ္။ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးမႈရဲ႕ အဓိကျပႆနာေတြ၊ စြမ္းအင္သံုးစြဲမႈကို ဘယ္လို ေလွ်ာ့ခ်မလဲ ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းေတြ၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း, ေရထုညစ္ညမ္းျခင္း စတဲ့ pollution အမ်ဳိးမ်ဳိးအေၾကာင္းေတြ၊ pollution ရဲ႕ solution ျဖစ္တဲ့ Reduce – Reuse – Recycle ဆိုတဲ့ စာလံုးေလး ၃ လံုးနဲ႔ ဘယ္လို ျပဳလုပ္ ေဆာင္ရြက္ရမွာေတြ … အတန္းအလိုက္ သူ႔ level အလိုက္ ကေလးေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြး ေမးျမန္း ရွင္းလင္း သင္ၾကားေပးခဲ့တယ္။ ေနာက္ၿပီး အတူတူ သစ္ပင္စိုက္ၾက၊ Vinyl မွာ လက္မွတ္ထိုးၾကနဲ႔ ေပ်ာ္စရာေကာင္းတဲ့ ေန႔တေန႔ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

.

အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ကေလးေတြလည္း စိတ္ဝင္စားတာနဲ႔ Enviornmental Education ဆိုတဲ့ ဘာသာရပ္ေလးကို course ထဲမွာ ထပ္ထည့္ၿပီး က်မပဲ သင္ေပးခဲ့တယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ယူေကမွာ က်မ ေက်ာင္းသြားတက္ေတာ့ စစခ်င္း တက္ခဲ့တာက The Gaia Environmental Studies Programme တဲ့၊ ပင္လယ္ကမ္းစပ္အနီး ေက်းလက္ေတာရြာေလးက ေကာလိပ္ေက်ာင္းတခုမွာ ေက်ာင္းအိပ္ေက်ာင္းစား တက္ခဲ့ရတာေပါ့။ အဲဒီေက်ာင္းမွာက course book ဆိုၿပီး သတ္သတ္မွတ္မွတ္ စာအုပ္ မေပးဘဲ လက္ေတြ႕လုပ္ရင္း သင္မွန္းမသိ သင္ေပးတဲ့ ပံုစံပါ။ [Gaia ဆိုတာ ဂရိဘာသာစကား ျဖစ္ၿပီး ကမၻာေျမႀကီးလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။]

.

အဲဒီေက်ာင္းမွာ သင္ခဲ့ရတဲ့အတိုင္း အတိအက် မဟုတ္ေပမဲ့ က်မေက်ာင္းက ကေလးေတြကိုလည္း စာသင္သလို မသင္ဘဲ သူတို႔ဆီမွာ နဂိုရွိေနတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ အရင္ ဆြဲထုတ္ၿပီး board မွာ ခ်ေရးတယ္၊ တခ်က္ခ်င္းကို ေဆြးေႏြးတယ္၊ အမ်ားကို ပိုၿပီး သိေစခ်င္ရင္ ဆင့္ပြါးေမးခြန္းေတြနဲ႔ ထပ္ၿပီး ေမးျမန္းတယ္၊ အမ်ားကိုလည္း ေမးျမန္းေစတယ္၊ တေယာက္ေျပာတာ တေယာက္က သေဘာမတူရင္ ဆန္႔က်င္ဘက္ အျမင္ကေန ျပန္ၿပီး ေဆြးေႏြးေစတယ္။ ၿပီးမွ ျဖည့္စြက္စရာရွိတာ ျဖည့္စြက္၊ ျဖဳတ္စရာရွိတာျဖဳတ္ လိုတိုးပိုေလွ်ာ့ လုပ္ၿပီး ရွင္းျပေပးပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ သူတို႔ေလးေတြရဲ႕ ေခါင္းထဲမွာ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိမ္းသိမ္းေရးနဲ႔ ညစ္ညမ္းမႈေလွ်ာ့ခ်ေရး အေျခခံသေဘာတရားဟာ စြဲျမဲသြားၿပီေပါ့။

.

ကေလးေတြကို က်မ အျမဲေျပာေလ့ရွိတာက ကိုယ္သိထားတဲ့ အသိတခုဟာ ကိုယ့္ဆီမွာတြင္ ရပ္မေနဘဲ တျခားသူေတြကိုပါ ျပန္ၿပီး သိေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္ … လို႔ပါ။ မိဘပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ညီအကို ေမာင္ႏွမ ေဆြမ်ဳိး သားခ်င္း မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္း ဘယ္သူ႔ကို မဆို ျပန္ေျပာရမယ္၊ ဒါဟာ knowledge sharing လုပ္တာပဲ … အဲဒီကေန ေနာက္တဆင့္တက္ၿပီး ကမၻာႀကီးကို ကယ္တင္တဲ့အထဲမွာ သူတို႔ေတြပါ ပါဝင္လာေအာင္ စည္း႐ံုးဆြဲေဆာင္ရမယ္၊ ဒါဟာ တေယာက္ထဲ လုပ္လို႔ရတာမဟုတ္ဘူး united with friend လို႔ သီခ်င္းစာသားထဲမွာပါသလို အားလံုးဝိုင္းလုပ္မွ ရမွာ လို႔ အျမဲ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ Environmental Education ဆိုတဲ့ ဘာသာရပ္ကို ထည့္သင္ေတာ့ ကိုယ့္အိမ္သားေတြပါ ပါဝင္ႏိုင္ေအာင္ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ စာရြက္ကေလး ကိုပါ အားလံုးကို ေဝေပးခဲ့တယ္။ ေနာက္ သူတို႔မပ်င္းရေအာင္ ပန္းခ်ီပံုေတြ ဆြဲ၊ ကဗ်ာေတြ ေရး၊ အဖြဲ႕အလိုက္ ပေရာဂ်က္ေတြလုပ္ခိုင္းခဲ့တယ္။ အဖြဲ႕တဖြဲ႕ဆို recycle ပစၥည္းေတြနဲ႔ ျပဳလုပ္တဲ့ robot ေလး တခုေတာင္ ဖန္တီးခဲ့ေသးတယ္။

.

တရက္မွာေတာ့ အမႈိက္ေကာက္တဲ့ ကမ္ပိန္းေလး လုပ္ၾကမယ္ဆိုၿပီး ေက်ာင္းက အမႈိက္ေတြကို သူ႔အမ်ဳိးအစားနဲ႔သူ ခြဲၿပီး ေကာက္ဖို႔ ေျပာလိုက္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေလးေတြက သူ႔ထက္ငါ အမႈိက္ေတြပိုရေအာင္ အားႀကိဳးမာန္တက္ ေကာက္ၾကေတာ့တာပဲ။ ၾကည့္ရတာ ေပ်ာ္စရာႀကီးေပါ့။ အဲဒီထဲမွာ ခပ္ရြတ္ရြတ္ ေက်ာင္းသားတေယာက္ပါေတာ့ သူက ေက်ာင္းစတိုခန္းထဲက အမႈိက္လို႔ သူထင္တဲ့ ပစၥည္းေတြပါ ထည့္လိုထည့္၊ ဆရာစားပြဲ အံဆြဲထဲက တိုလီမုတ္စေတြပါ သူ႔အမႈိက္အိတ္ထဲ ေကာက္ထည့္ေတာ့တာ။ သူက အဲဒီလိုလုပ္ေတာ့ တျခားေက်ာင္းသားေတြလည္း လိုက္လုပ္ၾကတယ္။ ဗီ႐ိုေပၚက ဂ်ပ္ဘူးခြံေတြ၊ ဂ်ပ္ဘူးထဲက ေဖာ့တံုးေတြ စသျဖင့္ေပါ့။ တခ်ဳိ႕ကလည္း ကိုယ့္အမႈိက္ နည္းေနမွာစိုးလို႔ မုန္႔ဝယ္စားၿပီး ထြက္တဲ့အမႈိက္ေတြပါ ထည့္နဲ႔ ေျဗာင္းကိုဆန္ေနတာပဲ။

.

အဲဒါကို သိရေတာ့ က်မမွာ အေမာကို ဆို႔သြားတာပဲ။ ဘယ္ေလာက္ေျပာျပထားထား သေဘာတရားကို နားမလည္ၾကပါလားဆိုၿပီး အေတာ္ေလး စိတ္မေကာင္း ျဖစ္မိတယ္။ လက္ေလွ်ာ့ခ်င္သလို ျဖစ္လာတယ္။

ေက်ာင္းနံရံေတြမွာ အသိပညာေပး ပိုစတာေတြ ကပ္တယ္၊ အမႈိက္ေတြကို ခြဲၿပီး ပစ္ဖို႔ သတ္မွတ္ေပးတယ္၊ မီးေတြ ပန္ကာနဲ႔ ေလေအးေပးစက္ေတြ မလိုအပ္ဘဲ မဖြင့္ဖို႔၊ ကြန္ပ်ဴတာ မသံုးေတာ့ရင္ ခလုတ္ႀကီး ဖြင့္ၿပီး မထားခဲ့ဖို႔၊ ေရဘံုဘိုင္ကို ဖြင့္ၿပီးရင္ လံုေအာင္ ျပန္ပိတ္ဖို႔၊ တစ္သွ်ဴးစကၠဴ အစား လက္သုတ္ပုဝါသံုးဖို႔၊ ကၽြတ္ကၽြတ္အိတ္ေတြ အစား recycle bag သံုးဖို႔၊ စာရြက္ေတြ မျဖဳန္းတီးဖို႔၊ ပုလင္းခြံ ဘူးခြံေတြကို ျဖစ္ႏိုင္ရင္ မလႊင့္ပစ္ဘဲ reuse လုပ္ဖို႔၊ ေက်ာင္းနဲ႔အိမ္ နီးရင္ ကားနဲ႔မလာဘဲ လမ္းေလွ်ာက္လာဖို႔၊ တပိုင္တႏိုင္ သစ္ပင္ေလးေတြ စိုက္ၾကဖို႔ စသျဖင့္ ေျပာေနေပမဲ့ လိုက္နာႏိုင္တဲ့သူက ခပ္ရွားရွားပါပဲ။

.

ဒါေပမဲ့ ဒါဟာ အစပဲရွိေသးတာပဲ … ေနာက္ပိုင္းက်ရင္ တျဖည္းျဖည္း အဆင္ေျပလာမွာပါ … လို႔ ကိုယ့္ဘာသာ ေျဖေတြးခဲ့ရပါတယ္။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံနဲ႔ စိမ္းေနေသးတဲ့အတြက္ ခ်က္ခ်င္းေတာ့ ဘယ္ရမလဲ။ ဥပမာ အမႈိက္ကို လမ္းေပၚ မပစ္နဲ႔လို႔ေျပာရင္ လမ္းေပၚမပစ္ ဘယ္နားပစ္ရမွာလဲ … ေစာဒကတက္ဖြယ္ေပါ့။ အမႈိက္ပံုးမွ အလံုအေလာက္ မရွိတာကိုး။ ဒါေပမဲ့ က်မကိုယ္တိုင္လည္း ကို္ယ့္အမိႈက္ကို္ယ့္အိတ္ထဲကိုယ္ ထည့္တဲ့အက်င့္ ျဖစ္ေနေတာ့ လမ္းေပၚကို ပစ္ခ်ဖို႔ စိတ္ကို မကူးမိဘူး။ ဆိုေတာ့ … က်င့္ယူရင္ ရႏိုင္ပါတယ္။ တေခါက္မရ ေနာက္တေခါက္၊ ေနာက္တေခါက္မရ ေနာက္ထပ္တေခါက္နဲ႔ တျဖည္းျဖည္း ႀကိဳးစားရင္ မျဖစ္ႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။

.

ဒါေပမဲ့ ဒါဟာ တေယာက္တေလ လုပ္႐ံုနဲ႔ မရပါဘူး။ ႏိုင္ငံနဲ႔ အဝွမ္း အားလံုးညီညီ လုပ္မွရမွာ။ အားလံုးပါဝင္ဖို႔ ဆိုတာကလည္း ပညာေပးမွ ရမွာ။ ပညာေပးဖို႔ဆိုတာေတာင္ အြန္လိုင္း/ေဖ့စ္ဘြတ္မွာ တင္ရင္ ေဖ့စ္ဘြတ္သံုးတဲ့ သူေလာက္ပဲ သိမွာ၊ ဒါေၾကာင့္ ေက်ာင္းေတြ၊ ႐ံုးေတြ၊ အဖြဲ႔အစည္းေတြ အားလံုးညီညီနဲ႔ Save the Earth / Save Myanmar ကမ္ပိန္းေလးလုပ္ၾကရင္ ေကာင္းမယ္လို႔ ထင္တာပါပဲ။ ေရေဘး ကူညီကယ္ဆယ္ေရး ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး သြားတဲ့အဖြဲ႕ေတြလည္း ကိုယ္ေရာက္တဲ့ ေဒသက ေဒသခံေတြကို သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိမ္းသိမ္းေရးဆိုင္ရာ ပညာေပးေလးေတြ တလက္စတည္း ေဟာေျပာေပးႏိုင္ရင္ တခ်က္ခုတ္ ႏွစ္ခ်က္ သံုးခ်က္ ျပတ္မယ္လို႔ ေတြးမိလို႔ ဒီစာကို ေရးလိုက္ရပါေၾကာင္း … ။ … ။

***

ေမဓာဝီ
၂၅၊ ၀၈၊ ၁၅
၂၂း၄၅ နာရီ