ျမက္ခင္းကေလး စိမ္းလန္းေစခ်င္ …

ျပည္ပေရာက္ အမတဦးနဲ႔ ဟိုတေန႔က အြန္လိုင္းမွာ စကားေျပာျဖစ္ပါတယ္။
“မေန႔က အားေနတာနဲ႔ နင့္ဘေလာ့ကို အစကေန ထိုင္ဖတ္ေနတာ … (စပါးတြဲေရာင္းတဲ့ ကေလးေတြအေၾကာင္း) (စာမတတ္တဲ့သူေတြအေၾကာင္း) နင္ေရးထားတာေတြ ဖတ္ရတာ စိတ္ေတာင္ မေကာင္းဘူးဟာ”
လို႔ သူကေျပာတယ္။
“အဲဒါမ်ဳိးေတြက အမ်ားၾကီး … ဒီထဲေရးတာက နည္းနည္းေလးရွိေသးတာ” လို႔ က်မက ျပန္ေျပာေတာ့ သူက
“ေအးဟယ္… ငါလည္း နင့္ဘေလာ့ဖတ္ရင္းနဲ႔ တျခား ဗမာသတင္း ၀က္ဘ္ဆိုက္ေတြ ေလွ်ာက္ၾကည့္ ေလွ်ာက္ဖတ္မိေတာ့ ပိုသိလာတယ္၊ ညက တေရးႏိုးျပီး အဲဒီအေၾကာင္းေတြ အေတြးထဲေရာက္လာလို႔ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ ျပန္အိပ္လို႔မရဘူး၊ မ်က္ရည္ေတာင္ က်မိတယ္၊ ငါတို႔တိုင္းျပည္မွာ အဲဒီေလာက္ေတာင္ ဆိုးေနၿပီေနာ္”
“… … …”

တကယ္တမ္း လက္ေတြ႕မွာ က်မတို႔ဆီက လူေတြ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ဘယ္လို ရင္ဆိုင္ေနၾကရတယ္ဆိုတာ သူသိရင္ ပိုျပီး ငိုမိမလား မေျပာတတ္ပါဘူး။ က်မေရးတာေတြ .. သတင္းထဲ ပါတာေတြဟာ အနည္းငယ္မွ်ပါပဲ။ က်မသည္လည္း ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္ ကြက္ကြက္ကေလးမွာ ၾကံဳသမွ် ျမင္သမွ်သာ ေရးျပရတာကိုး။ ဒီ့ထက္ ဆိုး၀ါးတဲ့ ဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာ … က်မတို႔ တိုင္းျပည္မွာရွိေနပါတယ္၊ ျပည္သူေတြ ၾကံဳေတြ႕ေနရပါတယ္။ ဒါ ဘာေၾကာင့္လဲ …. ။ ဒါကို ဘယ္လို ေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းေပးၾကမလဲ … ။

အမက ဆက္ေျပာပါတယ္။
“အစတုန္းက ငါတို႔ ဒီေန႔ ရုပ္ရွင္သြားၾကည့္မလို႔ စီစဥ္ထားတာ၊ မသြားေတာ့ဘူးဟာ …၊ အေပ်ာ္အပါးနဲ႔ ပိုက္ဆံအကုန္ မခံေတာ့ဘူး၊ ဒီလို ကုန္မယ့္ ပိုက္ဆံေတြကို စုထားမယ္၊ ကေလးေတြအတြက္ … စာမသင္ႏိုင္တဲ့ သူေတြအတြက္ ငါတို႔ လုပ္ေပးရမယ္”

ဒီစကားၾကားေတာ့ က်မ အလြန္ပီတိျဖစ္ရတယ္။ က်မ အမဟာ ရုပ္ရွင္ၾကိဳက္ပါတယ္၊ သူနဲ႔ သူ႔အမ်ဳိးသားနဲ႔ အလုပ္ အားလပ္ရက္မွာ ရုပ္ရွင္သြားၾကည့္ဖို႔ အစီအစဥ္ကို က်မ စာတပုဒ္ေၾကာင့္ ဖ်က္လိုက္ၾကသတဲ့။ သူ႔အမ်ဳိးသားကလည္း လိုလိုလားလားနဲ႔ ဒီလိုကုန္က်မယ့္ ေငြေတြကို အက်ဳိးရွိရာမွာ အသံုးခ်ၾကမယ္လို႔ သေဘာတူလက္ခံခဲ့တယ္။ က်မ ၀မ္းသာမိပါတယ္။

“နင္လဲ အခ်ိန္ေတြမျဖဳန္းနဲ႔၊ အလုပ္ၾကိဳးစားလုပ္၊ ပိုက္ဆံစုစမ္းပါ၊ အစကေတာ့ ငါက ပိုက္ဆံရွိရင္ ဘုန္းၾကီးေတြကို လွဴခ်င္တယ္၊ ခုေတာ့ ဒီလိုကေလးေတြကို ပိုျပီး ေထာက္ပံ့ေပးခ်င္တယ္ဟာ …”
သူက သူ႔ခံစားခ်က္ေတြကို ဆက္ေျပာေနပါတယ္၊ က်မကလည္း ဆက္ေတြးေနမိတယ္၊

ဒီလိုသာ လူတိုင္း စဥ္းစားမိရင္ … ဒီလိုသာ လူတိုင္း လုပ္ၾကမယ္ဆိုရင္ … က်မတို႔တိုင္းျပည္က ကေလးေတြရဲ႕ အနာဂတ္ဟာ မလွပစရာ အေၾကာင္း မရွိႏိုင္ပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ အေတြးေတြက …
“ငါတေယာက္လုပ္ရံုနဲ႔ ဘာျဖစ္သြားႏိုင္မွာမို႔လဲ … က်န္တဲ့သူေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ … လုပ္ႏိုင္တဲ့သူ လုပ္ၾကပါေစ” ဆိုတဲ့ စိတ္ထားမ်ဳိး ထားၾကတဲ့သူက မ်ားေနတယ္ မဟုတ္လား။

ဒီလိုမ်ဳိး အေတြးမ်ဳိး လူတိုင္းကေတြးၾကရင္ … ငါ တေယာက္ကေန … ငါ အမ်ား ..ျဖစ္လာမယ္။ ငါေပါင္းမ်ားစြာက မလုပ္ၾကေတာ့တဲ့အခါ … တိုင္းျပည္ဟာ ဒံုရင္းဒံုရင္း ဘ၀ကေန လြတ္ေျမာက္ႏိုင္မွာကို မဟုတ္ေတာ့ဘူး။
***
ဒါနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ဒီလထုတ္ (မတ္-၂၀၀၇) လိုက္ဖ္စတိုင္ မဂၢဇင္းထဲက ေဒါက္တာျမင့္လြင္ရဲ႕ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ အေၾကာင္း နည္းနည္းေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ေဆာင္းပါးနာမည္က “ဘံုစားက်က္ ျမက္ခင္းကေလးရဲ႕ အျဖစ္ဆိုး” တဲ့။

ေရွးတုန္းက အေမရိကန္မွာ စိုက္ပ်ဳိးေမြးျမဴ သူေတြဟာ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာ စားက်က္ျမက္ခင္း တခုရွာျပီး အဲဒီပတ္၀န္းက်င္မွာ အိမ္ေလးေတြေဆာက္ကာ ေနထိုင္ၾကတယ္တဲ့၊ သူတို႔ရဲ႕ ႏြားေတြကို ဒီ ဘံုစားက်က္ထဲမွာ လႊတ္ထားေလ့ရွိ ၾကတယ္ေပါ့။ တေနရာမွာေတာ့ ႏြားအေကာင္ ၁၀၀ေလာက္ သာ လွည့္ပတ္ စားေသာက္လို႔ ရေလာက္ေအာင္ က်ယ္တဲ့ စားက်က္ ျမက္ခင္းကေလး တခုရွိသတဲ့။ အိမ္တအိမ္ကို ႏြား ၂ေကာင္ႏႈန္းနဲ႔ေမြးျပီး အိမ္ေထာင္စု ၅၀ က ဒီ စားက်က္ကေလးရဲ႕ ပတ္ပတ္လည္မွာ ေနထုိင္ၾကပါတယ္။

တေန႔ေတာ့ လယ္သမားၾကီးမစၥတာစမစ္က စပါးက်ီအသစ္တခုေဆာက္ဖို႔ ေငြလိုလို႔ ႏြားတေကာင္ ထပ္တိုးေမြးျပီး ရင္းႏွီးမတည္ေငြ ရွာဖို႔ ၾကံစည္တယ္။ ႏြား ၃ေကာင္ေမြးရင္ ႏို႔ထြက္ႏႈန္း ၅၀% ပိုလာမယ္၊ ၀င္ေငြ ၅၀% တိုးလာမယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးနဲ႔ေပါ့။ ဒီစားက်က္ေလးထဲမွာ ႏြား အေကာင္ ၁၀၀ ကေန ၁၀၁ေကာင္ ျဖစ္လာရင္လဲ ၁% ပဲ တိုးလာတာမို႔ ဘာမွ မျဖစ္ေလာက္ပါဘူးဆိုျပီး ေတြးသတဲ့။
သူ႔လိုပဲ မစၥတာဘေရာင္းကလည္း လယ္ယာသံုး ပစၥညး္ေတြ၀ယ္ဖို႔ ေငြလိုလို႔ ႏြားတေကာင္ ထပ္တိုးေမြးဖို႔ စဥ္းစားတယ္၊ ဒီအတိုင္း … က်န္ လူတိုင္း လူတိုင္းဟာ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ကိုယ္စီနဲ႔မို႔ ငါတေယာက္ထဲ ႏြားတေကာင္ ထပ္တိုးေမြးလို႔ ဘာမွမျဖစ္ ေလာက္ပါဘူးဆိုျပီး တေကာင္စီ ထပ္ေမြးၾကသတဲ့။

ဒီေတာ့ တအိမ္ေထာင္မွာ ႏြား ၂ေကာင္ ႏႈန္းနဲ႔ ႏြား အေကာင္ ၁၀၀ေလာက္ေလာက္ငင စားေသာက္ႏိုင္တဲ့ ဘံုစားက်က္ ျမက္ခင္းေလးဟာ အားလံုး ၁ေကာင္စီ တိုးေမြးၾကတဲ့အခါ ႏြား ေကာင္ေရ ၁၅၀ျဖစ္လာတာမို႔ မေလာက္မင ျဖစ္လာပါေရာ၊ ႏြားေတြ ျမက္၀၀ မစားရေတာ့ ႏို႔ထြက္ႏႈန္းနည္းလာတယ္၊ ဒီေတာ့ လူေတြက စဥ္းစားျပန္တယ္၊ ၃ေကာင္ေမြးတာလဲ မဟန္ေသးဘူး၊ ေနာက္တေကာင္ထပ္တိုးျပီး ေမြးဦးမွ ဆိုျပီး တေကာင္စီ တိုးေမြးၾကျပန္ေရာတဲ့။

ႏြား အေကာင္ ၁၅၀ နဲ႔ေတာင္ မေလာက္တဲ့ စားက်က္ကေလးဟာ အေကာင္ ၂၀၀ ျဖစ္လာျပန္ေတာ့ ပိုဆိုးေတာ့တာေပါ့၊ ျမက္ကလည္း အလ်ဥ္မီေအာင္ အသစ္မထြက္ႏိုင္ေတာ့ စိမ္းစိုတဲ့ျမက္ခင္းေလးဟာ ေနာက္ဆံုးမေတာ့ မြဲေျခာက္ ေပ်ာက္ကြယ္ ပ်က္စီးသြား ပါေလေရာတဲ့။

ဒီျဖစ္ရပ္ ပံုျပင္ေလးကို ‘ဘံုစားက်က္ျမက္ခင္းေလးရဲ႕ အျဖစ္ဆိုး’ [Tragedy of Commons] လို႔ ေျပာၾကတယ္။
စိတ္ပညာရွင္ ဂါးရက္ဟာဒင္က ဒီျဖစ္ရပ္ၾကံဳရတာဟာ “ဒီဘံုစားက်က္ဟာ ဘယ္သူမွပိုင္တာ မဟုတ္ဘူး၊ လူတိုင္းပိုင္တာ” လို႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုျခင္းရဲ႕ ရလဒ္ေၾကာင့္လို႔ ေတြးသတဲ့။ ဘံုစားက်က္ေလးရဲ႕ ေနာက္ဆံုးကံၾကမၼာ အတြက္လည္း ဘယ္သူကမွ မိမိမွာ တာ၀န္ရွိတယ္လို႔ မခံစားမိၾကဘူး .. ဒီေတာ့ ကိုယ္လုပ္လိုက္တဲ့ လုပ္ရပ္ရဲ႕ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈကိုလည္း ထည့္မတြက္ၾကေတာ့ဘူး။

ေဆာင္းပါးရွင္ ေဒါက္တာျမင့္လြင္က ခုလို ဆက္ေရးထားပါတယ္။

‘ငါ ကားေပၚကေန ေရသန္႔ပုလင္းခြံေလးတလံုး ပစ္ခ်လိုက္ရံုနဲ႔ေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ၾကီး ညစ္ညမ္းသြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး’ ဒါေပမဲ့ သင့္လိုပဲ တျခားသူေတြက ဒီလိုေတြးျပီး လုပ္ခဲ့ရင္ ဘယ္လုိလုပ္မလဲ တဲ့။
‘သစ္ေတာထဲမွာ သစ္ပင္ေတြက အမ်ားၾကီး ငါတေယာက္ထဲ ခုတ္လိုက္ရံုနဲ႔ ကုန္မသြားပါဘူး’ ဒါေပမဲ့ သင့္လို ေတြးျပီး လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာက ျပဳမူခဲ့ရင္ ….
***
ဒီေဆာင္းပါး ဖတ္ျပီး က်မစိတ္ထဲ ေျပာင္းျပန္ ျပန္ေတြးမိတယ္။
ဒီေဆာင္းပါးမွာက … “ငါတေယာက္ထဲ လုပ္လိုက္ရံုနဲ႔ ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး” လို႔ ေတြးျပီး လုပ္မိၾကတာပါ။
က်မက ဒီလိုေတြးၾကည့္မိတာပါ။
“ငါတေယာက္ထဲ မလုပ္ရံုနဲ႔ ဘာမွ မျဖစ္ပါဘူး” လို႔။

ဟုတ္ပါတယ္။ အခု လူေတြက အဲဒီလိုေတြခ်ည္း ေတြးေနၾကတယ္။ “ႏွမ္းတလံုးထဲနဲ႔ ဆီမျဖစ္ႏိုင္ဘူး” ဆိုတဲ့ စကားပံုကလည္း ဒီလိုလူစားမ်ဳိးေတြ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာဗာလုပ္ဖို႔ အတြက္ သက္သက္ဖန္တီး ေပးထားသလိုမ်ား ျဖစ္ေနသလား မသိပါဘူး။
အဲဒီအေတြးေတြနဲ႔ အရာရာကို လစ္လ်ဴရႈ ဥေပကၡာျပဳ ေနတတ္ၾကတဲ့ လူစားမ်ဳိးထဲမွာ ကိုယ္မ်ား ပါေနမလား။ က်မ ေတြးၾကည့္မိပါတယ္။ ဒီလို လူစားမ်ဳိးေတြ မ်ားလာရင္ … က်မတို႔တိုင္းျပည္ အနာဂတ္ဟာ ဘယ္လိုမ်ား ျဖစ္လာေလမလဲ။
***
က်မတို႔ရဲ႕ ဘံုစားက်က္ ျမက္ခင္းကေလးဟာ ေျခာက္ေသြ႕ ပ်က္စီးေနပါျပီ။
ကိုယ့္ကို ေက်းဇူးျပဳခဲ့ဖူးတဲ့ ဒီစားက်က္ ျမက္ခင္းကေလးကို စြန္႔ခြါျပီး ကိုယ္တဦးတည္း အဆင္ေျပေစဖို႔ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာ ေနရာသစ္ကို သြားၾကမလား။
ျမက္ခင္းကေလးကို ျပန္လည္ စိုျပည္ လာေစဖို႔ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးစားၾကမလား။
လူအား၊ ေငြအား၊ အၾကံဥာဏ္အားနဲ႔ တတပ္တအား ၾကိဳးစားၾကမယ္ဆိုရင္ …
က်မတို႔ ဘံုစားက်က္ျမက္ခင္းကေလးဟာ ….ျပန္လည္ လွပ စိမ္းလန္း လာေလမလား … ရယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ရင္းသာ က်မစိတ္ထဲ ေတြးေနမိပါေတာ့တယ္။
***
ေမဓာ၀ီ
8.3.07
7:35pm

(အရင္ေရးထားတဲ့ ပို႔စ္က လင့္ခ္ ၂ ခု ထပ္ထည့္ေပးထားပါတယ္။)